Trường ca “Biển mặn” của Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo: Tuyên thệ của những người con “Trường Sơn biển”
Ấn tượng khắc vào tâm khảm tôi sau khi đọc Trường ca “Biển mặn” của Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo (NXB Hội Nhà văn - 2015) là hình ảnh những người con nước Việt đang ngày đêm kiên cường với biển đảo quê hương.
Cuộc chiến tranh chống Mỹ của dân tộc đã đưa dải Trường Sơn hùng vĩ thành biểu tượng rất đỗi tự hào. Ngày 30-4- 1975, nước nhà thống nhất, người dân Việt Nam khát khao được sống trong hòa bình để dựng xây đất nước, nhưng không ai có thể hình dung dải đất hình chữ S này đã có “Trường Sơn rừng” nay lại có thêm “Trường Sơn biển” đứng trước nhiều bão tố phong ba.
Cha đã lính, bây giờ con lại lính
Những thế hệ nối theo nhau đi giữ nước non nhà
Xưa cha Trường Sơn rừng
Nay con Trường Sơn biển
Những hòn đảo dựng vòng cung phòng tuyến
Dựng tin yêu từ phía mặt trời lên
“Trường Sơn biển” là sáng tạo bất ngờ, độc quyền của Nguyễn Trọng Tạo. Trước anh, chưa một ai nghĩ ra. Tôi nghĩ đây không đơn thuần đây là phép so sánh hay khái niệm đối ứng biển-rừng. “Trường Sơn biển”, trước hết là biểu tượng thiêng liêng của Tình yêu Tổ quốc, là dự báo đầy trách nhiệm của Nhà thơ trước vận mệnh Dân tộc, là lời tuyên thệ của những người con Việt nguyện đem máu xương mình bảo vệ chủ quyền đất nước. Tôi hiểu, trong vị mặn của biển, còn có vị mặn của nước mắt và máu của những người những người ngư dân hiền lành, của những chiến sĩ quyết hy sinh để bảo vệ lá quốc kỳ thiêng liêng. Chính vì vậy sẽ thấy đằng sau tầng tầng lớp lớp ngữ nghĩa của câu thơ là sừng sững hình tượng những người con Việt giữa trùng trùng sóng cả đại dương. Biển có mênh mông đến đâu, có giàu đẹp đến đâu cũng sẽ vô nghĩa nếu không có những “cột mốc sống”!
Không nhớ người lính nào đã dặt bước chân đầu tiên lên đảo
Chỉ nhớ hải đội Hoàng Sa vâng lệnh Chúa lên đường
Những người lính chụm vai làm cột mốc
Tờ nhật trình Chúa Nguyễn vẫn lưu hương
Trước những biến cố phía biển Đông, trước nỗi đau dữ dội của biển đảo quê hương, nhiều Nhà thơ, Nhà văn, Nhạc sĩ đã hướng cảm xúc con tim ra với biển. Với những thành công khác nhau, nhìn chung các sáng tác đã làm cháy lên mạnh mẽ ngọn lửa của tình yêu và trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc trong triệu triệu người con đất Việt trên khắp mọi miền Tổ quốc.
Trường ca “Biển mặn” không nằm ngoài âm hưởng ấy, tuy nhiên có một giá trị sáng tạo rất đáng trân trọng của Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo là khi viết Trường ca này tác giả đã hóa thân thành “Những cột mốc sống”, thành người “Lính biển”, anh đã viết bằng nghĩa vụ và trách nhiệm của người chiến sĩ. Đọc trọn vẹn Trường ca “Biển mặn”, để nhặt ra những câu thơ hay sẽ không hiếm và tôi tin Nguyễn Trong Tạo dư bút lực tài hoa để viết ra những câu thơ về biển làm say đắm bao người. Nhưng” Biển mặn” không chỉ là thơ mà còn là Tuyên thệ bằng thơ, kiên định bảo vệ chủ quyền lãnh thổ với tâm thế của một người chiến sĩ.
Tôi hình dung trong căn nhà sàn bên sông Hồng, Nguyễn Trọng Tạo ngồi đăm chiêu trước bàn phím nhưng trái tim anh lại cồn cào sóng biển. “Biển mặn” có những câu thơ, những khổ thơ, những từ ngữ chắc chắn viết ra không dễ dàng. Đó là khi anh dẫn dắt thơ mình hành quân với thông tin lịch sử, đó là những thông tin từ các sự kiện đau thương, bi hùng từng khiến cả dân tộc nhói lòng.
Bằng thủ pháp độc đáo có tính quyết đoán này (hiếm thấy trong các tác phẩm trường ca khác của nước ta), tác giả không ngần ngại sử dụng văn bản tư liệu lịch sử cùng ngôn ngữ báo chí để thành một thứ vũ khí sắc bén, mổ xẻ không khoan nhượng bản chất đê hèn của lũ cướp biển. Thơ, khi đã hòa trong xúc cảm mãnh liệt và tình yêu Tổ quốc thì thơ không chỉ hát mà còn là là vũ khí vô hình nhưng có sức công phá khôn lường! Với lối sáng tạo linh hoạt, thơ Nguyễn Trọng Tạo là thông điệp, là bình luận sắc sảo nhưng đầy trách nhiệm!
Nguyễn Trọng Tạo không né tránh sự thật bi thương và đầy phẫn uất, anh không đi trên bãi cát mịn để ngắm biển, nói cách khác, anh không chọn một lối đi dễ dàng và “an toàn” cho tác phẩm lẫn người sinh ra nó. Phải bản lĩnh thế nào mới viết nên một câu thơ chua chát và căm phẫn này: “Rồi một ngày họ thành quân xâm lược”. Họ là ai? Ai cũng biết! Nhà thơ thẳng thắn chỉ rõ những kẻ “miệng nam mô, bụng bồ dao găm”.
Các sự kiện Hoàng Sa 1974 và Gạc Ma 1988 được tái hiện trong Chương 4 của bản Trường ca rất dữ dội, sinh động và thấm đẫm bi hùng. Ngay sau khi dẫn trọn vẹn một bản tin Thời sự về sự kiện Gạc Ma 1988, Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đã đưa người đọc tiếp cận không khí trận chiến đấu bảo vệ cờ Tổ quốc không cân sức giữa các chiến sĩ công binh của ta với bọn quỷ dữ:
Giặc tràn lên cướp giật Tổ quốc tôi
Nguyên Văn Phương ôm cột cờ giữ chặt
Một cuộc chiến tay không giành giật
Và lá cờ Tổ quốc vẫn tung bay
...
Không thể nào cướp nổi lá cờ này
Bọn quỷ dữ đã đơn phương nổ súng
Đạn bắn vào đầu Phương, anh ngã xuống
Trong tiếng hô: hãy để máu tô cờ
…
Nguyễn Văn Lanh thay Phương làm nhiệm vụ
Giữ lá cờ giữa “vòng tròn bất tử”
Và lưỡi lê quỷ dữ đã đâm anh
Thủy triều dâng, máu loang khắp biển xanh
...
Những người lính sát vào nhau một vòng tròn khép kín
Mặc pháo 100 li từ biển bắn vào
Các anh hóa thành sao
Các anh hóa thành cờ
Mỗi người lính - một lá cờ Tổ quốc
Nhà thơ Phê bình lý luận văn học Vũ Nho cho hay: dù đã cao tuổi, nhưng có một đêm, sau khi đọc hết chương này, không nén nổi cảm xúc ông đã rưng rưng khóc, và ông nhớ đinh ninh đây là lần thứ ba trong đời mình khóc khi đồng cảm sâu sắc với tác phẩm văn chương.
Với Trường ca “Biển mặn”, một lần nữa Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo muốn dành tình cảm yêu thương, trân trọng cho những người lính, những đồng đội thân yêu đang trấn giữ “Trường Sơn biển” mênh mông và kiên cường. Gấp tập Trường ca lại, tôi vẫn nghe vang vọng tiếng sóng biển gầm gào, biển như vẫn nhắc nhở mỗi chúng ta hãy luôn biết ơn những người lính hải đội Hoàng sa của cha ông, biết ơn những người ngư dân- Cột mốc sống- đang ngày đêm bám biển, biết ơn những chiến sĩ đã ngã xuống máu thịt hòa trong biển, biết ơn những người lính đang đêm ngày sống giữa phong ba để bảo vệ chủ quyền của Tổ quốc.
Tôi thực sự xúc động khi hình ảnh “Những nụ cười lấm cát mãi thanh xuân” hiện lên trong Trường ca “Biển mặn”
Cột mốc chủ quyền sừng sững vươn lên
Trong bão táp sáng màu cờ Tổ quốc
Những ổ súng hướng về nơi có giặc
Những nụ cười lấm cát mãi thanh xuân!
Ngay sau khi “Biển mặn” ra đời, rất nhiều bạn đọc trong và ngoài nước đã bày tỏ cảm xúc đối với tác phẩm và tác giả. Tôi tâm đắc với ý kiến của Nhà thơ Văn Lê: “Biển mặn” thắp lên trong tôi trong bạn niềm yêu thương về những Nhà văn, Nhà thơ chân chính, không bao giờ đứng ngoài cuộc sống của Nhân dân và vận mệnh Tổ quốc, hy vọng sẽ có nhiều hơn những tác phẩm như “Biển mặn”.
Trường ca “ Biển mặn” được xuất bản lần đầu với số lượng 4.000 cuốn, lúc đó Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo thông qua Bộ Tư lệnh Hải quân gửi tặng 2.000 cuốn tới các chiến sĩ Hải quân đang làm nhiệm vụ. 1000 cuốn sẽ tặng Bộ Quốc phòng, ngư dân, Chương trình Nhịp cầu Trường Sa và kiều bào ta ở nước ngoài. Còn lại 1.000 cuốn phát hành và số tiền thu được ủng hộ toàn bộ cho quân dân đảo Trường Sa. |
TỪ NGỌC LANG