Nhân kỷ niệm 75 năm ngày thành lập Đài Tiếng nói Việt Nam (7/9/1945-7/9/2020)
Cô Quý, người thầy nghề báo đáng kính của tôi
Tròn 30 năm công tác ở Đài Tiếng Nói Việt Nam, năm nay tôi được nghỉ chế độ, cũng là năm Đài kỷ niệm 75 năm ngày thành lập. Tôi không thể không thấy xao xuyến trong lòng trước từng bước đổi mới, từng nốt thăng trầm của một cơ quan báo chí từ duy nhất phát thanh trở thành hoạt động đa phương tiện. Song cảm xúc sâu thẳm nhất vẫn là nhớ về những bậc tiền bối, từ những người đã đặt nền móng, đến các thế hệ tiếp lửa cho bước phát triển của Đài. Một trong những người lưu giữ hình ảnh đẹp trong tôi là cố nhà báo Hồ Khánh Quý, nguyên Phó Ban Chuyên đề của Đài Tiếng Nói Việt Nam.
Tôi còn nhớ như in cái buổi ra mắt sếp trực tiếp và các anh chị phóng viên biên tập Chương trình phát thanh Câu lạc bộ dành cho những người cao tuổi Đài Tiếng Nói Việt Nam vào ngày 15/11/1990. Khi nhà thơ Trần Ngọc Thụ, Trưởng Ban Chuyên đề lúc ấy đưa tôi xuống Phòng làm việc của Chương trình để ra mắt nhân viên mới thì cô Hồ Khánh Quý lúc ấy là Phó Ban trực tiếp duyệt các chương trình khối văn xã ( gồm các phòng: Văn xã, Phụ nữ, Người cao tuổi), cũng đang bàn công việc với anh Thanh Tùng, Chủ nhiệm Chương trình Câu lạc bộ dành cho những người cao tuổi cùng đầy đủ các anh chị biên tập viên Văn Quân, Đạo Tĩnh… Căn phòng nhỏ hẹp bên ngách nhỏ của khu 45 Bà Triệu chỉ kê được ba cái bàn, ai ngồi đánh máy chữ thì người khác đứng biên tập tư liệu. Tôi ra mắt cô Quý và cả phòng bằng một chiếc cát sét ngâm thơ - bài thơ “Hoa Sữa” sếp Thụ mới sáng tác. Anh Tùng bật cát sét lên, tất cả lắng nghe và gật gù khiến “con bé” thấy “sướng” lắm. Mọi người khen ngợi và giao luôn cho tôi thể hiện một số bài thơ của các cụ thính giả, các danh nhân trên chương trình phát thanh sắp thực hiện. Tôi đang lúng túng về cách xưng hô thì cô Quý lên tiếng, giọng vừa hài hước vừa rành rẽ: “Bây giờ thế này, Anh Thụ là “nhà thơ không có tuổi” như người ta vẫn nói, thì cho phép “ngâm sĩ” gọi bằng anh. Còn tôi thì không có chuyện người đáng tuổi con gọi là chị đâu, nói luôn cho rõ ràng nhé!”. Tuy là rất rành mạch, nhưng con bé lính mới tò te vẫn thấy hơi sờ sợ cô Quý. Song từ đó tôi hoàn toàn thoải mái khi xưng hô: “anh Thụ”, “cô Quý”.
Nhà báo Hồ Khánh Quý trong lần về thăm cơ quan cũ năm 2015 |
Khác hẳn với phong cách duyệt chương trình của sếp Thụ- thường là bắt lỗi về ý, chỉ ra cái sai rồi bắt về tự sửa khiến lính mới như tôi tâm phục khẩu phục lắm, còn cô Quý thì lại rèn cho đến nơi đến chốn về chữ nghĩa, về cách lên kế hoạch thực hiện vệt bài như thế nào. Cô vốn rất uyên thâm, gần như “từ điển sống” về các kiến thức và chữ nghĩa Hán cổ, Việt cổ, đố ai dùng từ sai hay thừa chữ, thừa ý mà không bị bắt lỗi. Có lần anh Tùng đã “được” cô “bút phê” hẳn bằng hai câu lục bát để nói về cái lỗi nhiều người mắc đi mắc lại như một thói quen: “đề cập đến”. Cô Quý nói, đã “cập” thì không “đến” nữa nhé, thế mà “chúng mày” cứ mắc mãi, cả truyền hình cũng thế! - (cô chép miệng đầy thất vọng). Tôi thì có lần bị cô xạc cho một trận vì Tiết mục “Nghìn năm văn hiến” mà tôi sáng tạo thực hiện vào thứ năm hàng tuần lúc ấy đang được hoan nghênh, nhưng sau vệt bài về “Triều đại Hùng Vương” chấm dứt, tôi lại giới thiệu về một ngôi chùa ở Bắc Giang. Cô mắng, “Sao đang cho các cụ nghe triều đại huy hoàng thế rồi độp một cái giới thiệu ngôi chùa làng vậy?” Thế là con bé phải nghiêm túc lên ngay kế hoạch, sau “Triều đại Hùng Vương” là vệt bài về “Thời Lý huy hoàng”, “Triều Trần rực rỡ”, rồi “Kinh thành Thăng Long qua các triều đại”, đến “Các loại hình nghệ thuật dân gian của Thăng Long” (như ca trù, ngâm thơ cổ, xẩm, tuồng, diễn ca, v.v…). Quả là làm việc với cô Quý nhiều lúc “toát mồ hôi”, nhưng khi chương trình hoàn thành hiệu quả, cảm thấy nhẹ nhõm và “sướng” lắm! Đến giờ tôi vẫn còn trân trọng lưu giữ một số văn bản chương trình mà cô “bút phê” chữ “tốt”, chẳng hạn chương trình giới thiệu về các làn điệu ngâm thơ cổ của Việt Nam, trong đó tôi vừa dẫn vừa minh họa ngâm thơ luôn...
Nhà báo Hồ Khán Quý cùng các đồng nghiệp nhiều thế hệ (2015) |
Gớm, các anh chị em biên tập - phóng viên của chương trình Câu lạc bộ dành cho những người cao tuổi hồi ấy đều là những người “không phải dạng vừa đâu”, nào là Thanh Tùng một thời vang bóng “hầu chuyện các cụ”, nào là Văn Quân sang sảng “kể chuyện danh nhân”, Đạo Tĩnh nữ sĩ đa tài, bé tí nhất là Thanh Thủy tôi cũng có nhiều thư các cụ khen ngợi…, vậy mà cứ thấy cô Quý cất tiếng “E hèm” đi đến đầu Phòng là chột dạ: “Thôi, chương trình chắc đổ rồi!”. Cô Quý sắc sảo, có uy với chúng tôi là thế, lắm lúc cũng khiến tôi ấm ức vì một vài ngôn từ khó lọt tai và thời gian tôi được làm quân của cô chỉ vẻn vẹn hai năm, vậy mà khi cô về hưu tôi lại nhớ và năng đến chơi với cô nhất. Nhiều “lính tráng” khác dường như cũng đối với cô như vậy. Vì sao? Các cụ bảo “khẩu xà, tâm Phật”, thật đúng. Đọng lại trong tôi, ngoài sự rèn giũa khắt khe về nghề báo, tôi còn thấy ở cô “cái tình” và đặc biệt “khí phách” của một con người, nhất là “người làm báo”. Nhớ hôm chia tay cô về hưu năm 1992, sau tiệc nhẹ vui toàn Ban, tôi về Phòng thấy bâng khuâng. Bỗng anh Thanh Tùng về bảo, “em lên Phòng cô Quý đi, cô còn nhiều điều trăn trở về em lắm!” Tôi lên, nghe cô hỏi han chuyện riêng tư, có vẻ lo lắng giống một người mẹ có con gái “bom nổ chậm” mà ngấp nghé đầu ngõ hình như là mấy thằng mất dạy. Tôi nói cứng,“cô yên tâm, cháu tự biết ứng xử thế nào!” Cô nhìn con bé lại chép miệng, “đúng là không phải dạng vừa đâu”. Thì chúng tôi học Sếp đấy chứ đâu! Còn cái câu “tri túc bất nhục” sau này cô vẫn khẽ khàng bảo tôi, càng ngẫm lại càng ngấm. Tôi thật hạnh phúc khi có người sếp đầu tiên luôn “yêu cho roi cho vọt” như cô Quý.
Nhà báo Hồ Khánh Quý và tác giả bài viết (2018) |
Hôm nay, Đài Tiếng Nói Việt Nam tròn tuổi 75. Cô Quý – người thầy nghề báo yêu quí của tôi đã đi xa hơn một năm rồi. Con bé lính mới tò te của cô năm nào nay cũng đã vào danh sách hưu trí và đã trở thành bà nội nữa. Tôi bâng khuâng nhớ cô và những người của thế hệ Vàng đã làm nên vị thế Tiếng Nói Việt Nam trong lòng thính giả.
- Nhà báo Hồ Khánh Quý sinh năm 1936. Quê gốc ở Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu Nghệ An trong gia đình có 7 anh chị em. Từ đời cụ nội đến bố đều là ông đồ Nghệ nên bà được thừa hưởng tố chất thông minh, nhanh nhẹn của mảnh đất Nghệ An nhiều người đỗ đạt. Ngay từ nhỏ, bà đã được cha mẹ quan tâm cho ăn học đầy đủ từ cấp tiểu học cho đến trung học, bà học trường Trung học Đào Duy Từ (thời kỳ đó cả tỉnh Thanh Hóa chỉ có một trường trung học của nhà nước. - Bà đã từng tham gia các chương trình phát thanh đặc biệt của Đài Tiếng nói Việt Nam, giữ các chức vụ Tổ trưởng tổ nông thôn, Ban Biên tập Miền nam; Tổ trưởng Tổ Văn xã, Ban Khoa giáo, Đài Tiếng nói Việt Nam; Trưởng phòng Văn xã, Ban Đối nội, Đài Tiếng nói Việt Nam; Phó Trưởng Ban Chuyên đề (nay là Ban Văn hóa- Xã hội VOV2, Đài Tiếng nói Việt Nam. - Bà là tác giả của nhiều câu chuyện truyền thanh phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam những năm 80 của thế kỷ trước - Bà đã được tặng thưởng nhiều Huân chương và Huy chương cao quý của Đảng và Nhà nước. |
Thanh Thủy