Huyện xã dắt nhau ra tòa: Quy định của pháp luật như thế nào?
Mọi rắc rối bắt đầu từ năm 1997 đến 2004, UBND xã Thiệu Công (huyện Thiệu Hóa, Thanh Hóa) đã tự ý thu tiền hợp thức hóa đất ở trước năm 1980 của hàng chục hộ dân trên địa bàn với số tiền 1,7 triệu đồng/hộ. Sự việc này đã khiến nhiều người dân Thiệu Công tập trung khiếu nại, khiếu kiện lên các cấp chính quyền từ xã đến tỉnh.
Để giải quyết các tồn đọng đất đai, UBND huyện Thiệu Hóa đã chỉ đạo thanh tra về trách nhiệm trong quản lý đất đai tại xã Thiệu Công. Qua thanh tra phát hiện dấu hiệu tội phạm nên ngày 28-8-2018, huyện Thiệu Hóa đã chuyển hồ sơ tư liệu sang Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT). Ngày 31-10-2018, Cơ quan CSĐT Công an huyện Thiệu Hóa kết luận: “Hành vi của một số cán bộ xã Thiệu Công có đầy đủ các yếu tố cấu thành tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn khi thi hành công vụ. Tuy nhiên, theo điều 27 Bộ luật Hình sự 2015 đã hết thời hiệu để truy cứu trách nhiệm hình sự. Vì vậy, Cơ quan CSĐT Công an huyện Thiệu Hóa kiến nghị xử lý về hành chính đối với đảng viên”.
Ngày 26/12/2018, ông Nguyễn Đình Xứng, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã trực tiếp về xã Thiệu Công, để đối thoại với dân. Sau cuộc đối thoại, lắng nghe ý kiến của người dân, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa ký văn bản kết luận: Yêu cầu UBND xã Thiệu Công chịu trách nhiệm thu hồi tiền của các cá nhân sai phạm, để trả cho dân theo lãi suất tiền vay do ngân hàng công bố. Đồng thời, yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm đối với cán bộ xã, cán bộ huyện trong việc để xảy ra khiếu kiện đông người, kéo dài.
Công sở xã Thiệu Công |
Sau khi có ý kiến của Chủ tịch tỉnh, theo cách tính lãi suất của Ngân hàng, toàn bộ số tiền sai phạm của cán bộ xã Thiệu Công (thời kỳ 1997-2006) phải thu hồi trả lại cho các hộ dân là: 3.157.439.000 đồng (hơn 3,1 tỷ đồng).
Ngày 5/1/2019, UBND xã Thiệu Công đã có văn bản thống nhất giữa Đảng ủy, HĐND, UBND xã đề nghị huyện cho tạm ứng 3,1 tỷ đồng, để trả cho 79 hộ dân. UBND xã Thiệu Công cam kết sẽ trả đầy đủ cho người dân và sẽ thu hồi tiền sai phạm để trả cho UBND huyện trước ngày 30/6/2019. Do đó, UBND huyện Thiệu Hóa đã duyệt cho xã Thiệu Công tạm ứng 3,1 tỷ đồng từ nguồn ngân sách dự phòng của huyện. Tuy nhiên, đã quá thời hạn hoàn ứng theo cam kết nhưng UBND xã Thiệu Công chưa có bất kỳ động thái nào để trả nợ khoản tiền đã cam kết, mặc dù UBND huyện đã nhiều lần ra công văn đốc thúc trả nợ.
Ngày 30/3/2020, Chủ tịch UBND huyện Thiệu Hóa Trịnh Văn Súy ký văn bản đề nghị Giám đốc Kho bạc Nhà nước huyện tạm dừng không cho xã Thiệu Công rút tiền chi ngân sách đến khi nào trả 3,1 tỷ đồng cho ngân sách huyện. Tuy nhiên, do nhiều người hưởng lương từ ngân sách bị ảnh hưởng nên ngày16/4 ông Súy đã ký văn bản đề nghị cho UBND xã Thiệu Công rút tiền ngân sách để trả lương ba tháng (3, 4, 5) cho cán bộ xã. Nhưng các khoản tiền chi đầu tư xây dựng cơ bản, chi thường xuyên của xã vẫn phải tạm giữ, để yêu cầu Thiệu Công phải hoàn ứng 3,1 tỷ đồng cho ngân sách huyện.
UBND huyện Thiệu Hóa |
Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, Ông Trịnh Văn Súy cho biết, UBND huyện sẽ có kiến nghị xin ý kiến chỉ đạo của tỉnh về vụ việc. Theo quan điểm của ông Súy, việc UBND xã cố tình chây ỳ thể hiện việc coi thường kỷ cương hành chính, vi phạm nghiêm trọng Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Ông cho biết khởi kiện ra tòa là phương án cuối cùng, nhưng khi tất cả các biện pháp hành chính không có hiệu quả thì đó là việc bắt buộc phải làm.
Quy định của pháp luật như thế nào?
Để tìm hiểu vấn đề này, PV đã có cuộc trao đổi với Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội).
Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) |
PV: Theo Luật sư, UBND huyện trong trường hợp khởi kiện UBND xã là chưa có tiền lệ. Tuy nhiên, việc này có phải là hành vi thượng tôn pháp luật và sau này có thể có nhiều phiên tòa tương tự hay không? Tòa án có cơ sở thụ lý vụ việc hay không?
Luật sư Đặng Văn Cường: Đúng là việc UBND huyện khởi kiện UBND xã là chưa có tiền lệ trong lịch sử tố tụng của nước ta. Tuy nhiên, dưới góc độ pháp lý, đối với các tranh chấp dân sự thì theo quy định tại Điều 186, Điều 188 Bộ luật tố tụng dân sự về quyền khởi kiện thì cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án (sau đây gọi chung là người khởi kiện) tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, đồng thời cơ quan, tổ chức, cá nhân có thể khởi kiện một hoặc nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân khác về một quan hệ pháp luật hoặc nhiều quan hệ pháp luật có liên quan với nhau để giải quyết trong cùng một vụ án. Do đó, quy định về chủ thể thì không có quy định nào cấm các cơ quan hành chính nhà nước kiện cơ quan hành chính khác, tuy nhiên cần phải xác định rõ các quan hệ pháp luật này không phải quan hệ hành chính nhà nước, như kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính.
Tuy nhiên, trong vụ việc này tôi cho rằng cần phải xem xét lại đúng bản chất của nó, bởi lẽ UBND huyện là đơn vị quản lý cấp trên trực tiếp của UBND xã và UBND xã chịu trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ trong quyền hạn, chức năng của mình và dưới cả sự chỉ đạo của đơn vị quản lý, do đó mọi vấn đề phát sinh trong quan hệ quản lý hành chính nhà nước, kể cả trách nhiệm bồi thường đều phải thực hiện dựa trên cơ sở pháp luật, chứ không phải là quan hệ dân sự thông thường, đơn thuần mà có thể tự ý quyết định.
Có thể hiểu nguyên nhân phát sinh vụ việc này liên quan đến trách nhiệm bồi thường của nhà nước. Cụ thể, theo quy định tại Điều 598 Bộ luật dân sự 2015 thì Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ gây ra theo quy định của Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Cơ quan, tổ chức quản lý cán bộ, công chức có trách nhiệm yêu cầu cán bộ, công chức phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật, nếu cán bộ, công chức có lỗi trong khi thi hành công vụ.
Đồng thời theo Điều 33 Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước thì Ủy ban nhân dân cấp xã là cơ quan giải quyết bồi thường trong trường hợp người thi hành công vụ gây thiệt hại thuộc thẩm quyền quản lý trực tiếp của mình. Do đó, theo quy định này thì trong trường hợp này UBND là cơ quan giải quyết bồi thường do cán bộ mình gây ra và có trách nhiệm chi trả bồi thường theo quy định pháp luật.
Tuy nhiên, theo Điều 44 Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước quy định về tạm ứng bồi thường thì trường hợp không còn đủ dự toán quản lý hành chính được cấp có thẩm quyền giao, trong thời hạn 02 ngày làm việc kể từ ngày nhận được đề xuất, Thủ trưởng cơ quan giải quyết bồi thường có văn bản đề nghị cơ quan tài chính có thẩm quyền tạm ứng kinh phí để chi trả cho người yêu cầu bồi thường. Do đó, việc đề nghị tạm ứng bồi thường để giải quyết cho người thiệt hại là phù hợp với quy định pháp luật trong trường hợp không đủ dự toán ngân sách. Như vậy, cần làm rõ việc UBND cấp huyện tạm ứng bồi thường cho UBND xã đúng quy định chưa và việc yêu cầu cam kết hoàn trả có phù hợp quy định pháp luật không, nó có phải quan hệ pháp luật thông thường hay không mà có thể áp dụng biện pháp khởi kiện được.
Vì vậy, tôi cho rằng trong trường hợp UBND cấp huyện cho rằng UBND cấp xã thiếu trách nhiệm trong việc thực thi pháp luật, không buộc các cá nhân vi phạm hoàn trả lại số tiền thì hoàn toàn có quyền thanh tra, kiểm sát quá trình thực hiện, nếu phát hiện vi phạm cá nhân, tổ chức vi phạm có thể xử lý theo quy định.
PV: Luật sư có thể cho biết, trong vụ việc này bị quy định của nhiều văn bản pháp lý thì ưu tiên Luật quản lý ngân sách có phù hợp không?
Luật sư Đặng Văn Cường: Về nguyên tắc áp dụng pháp luật thì quan hệ pháp luật được điều chỉnh bởi quy phạm pháp luật nào thì sẽ áp dụng quy phạm pháp luật đó để giải quyết. Do đó, cần làm rõ quan hệ pháp luật đó là gì thì mới có thể áp dụng pháp luật chính xác được và một vụ việc có thể có nhiều quan hệ pháp luật khác nhau thì chúng ta sẽ phải áp dụng các quy phạm pháp luật tương ứng để giải quyết.
Nếu trong vụ việc này có phát sinh vấn đề liên quan sử dụng ngân sách nhà nước thì chúng ta áp dụng quy định Luật ngân sách nhà nước và các Nghị định, Thông tư hướng dẫn chi tiết để giải quyết; còn có vấn đề liên quan đến trách nhiệm bồi thường nhà nước thì áp dụng Bộ luật dân sự, Luật trách nhiệm bồi thường để giải quyết vấn đề đó chứ không phải là vấn đề ưu tiên chọn luật nào.
Xin cám ơn Luật sư!
Quản Trọng Hải