Vũ khí giúp Đài Loan chiến thắng coronavirus: Phó Tổng thống là nhà dịch tễ học
Trần Kiến Nhân (陳建仁)đã giữ một vai trò kép hiếm hoi, sử dụng quyền lực chính trị của mình là Phó Tổng thống để chỉ trích phản ứng của Trung Quốc đối với virus, thậm chí ông ta ngồi xổm để phân tích các xu hướng lây truyền.
Các cuộc điện thoại thường gọi đến vào ban đêm, khi Phó Tổng thống Đài Loan, Trần Kiến Nhân, thường ở nhà trong bộ đồ ngủ. Các nhà khoa học tham vấn ông về việc phát triển thuốc kháng vi-rút. Các quan chức y tế yêu cầu được hướng dẫn khi họ điều tra một sự bùng phát của coronavirus trên một tàu hải quân.
Giống như nhiều nhà lãnh đạo khác trên thế giới, ông Trần đang đấu tranh để ngăn chặn coronavirus và dự đoán diễn biến của đại dịch. Ông đang theo dõi các ca lây nhiễm, đốc thúc nghiên cứu vắc-xin và bộ dụng cụ xét nghiệm, đồng thời nhắc nhở công chúng rửa tay.
Nhưng không giống như hầu hết các quan chức, ông Trần đã dành sự nghiệp của mình để chuẩn bị cho thời điểm này - ông là một nhà dịch tễ học được đào tạo tại đại học Johns Hopkins (Mỹ) và là một chuyên gia về virus.
Học sinh một lớp học ở Đài Bắc đo thân nhiệt |
Kinh nghiệm đó đã đưa ông Trần từ hậu trường lên hàng đầu trong phản ứng của Đài Loan về cuộc khủng hoảng covid-19. Ông ta đã nắm lấy vai trò kép hiếm hoi của mình, sử dụng thẩm quyền chính trị của mình để chỉ trích Trung Quốc vì ban đầu cố gắng che giấu virus, thậm chí như một nhà khoa học, ông ta ngồi xổm để phân tích xu hướng lây truyền.
Ông Trần đang đứng giữa hai thế giới vào lúc khoa học ngày càng trở nên chính trị. Các quan chức Trung Quốc và Mỹ thường xuyên đưa ra các lý thuyết không có căn cứ tấn công lẫn nhau về nguồn gốc của virus.
Trên khắp thế giới, các chuyên gia y tế công cộng thường xuyên tranh cãi với các nhà lãnh đạo chính trị về việc virus lây lan như thế nào, hệ quả cũng như lợi ích của việc phong tỏa. Ông Trần nói rằng với tư cách là Phó Tổng thống, chỉ có sự thật nói lên chính sách của ông.
“Bằng chứng quan trọng hơn các diễn ngôn chính trị”, ông Trần nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây tại thủ đô Đài Bắc. Bây giờ trong những tuần cuối cùng của nhiệm kỳ, di sản với tư cách là Phó Tổng thống của ông Trần có thể được định hình bởi thành công của Đài Loan.
Ông Trần 68 tuổi, với mái tóc hoa râm và nụ cười răng khểnh, được biết đến một cách trìu mến ở Đài Loan như là “anh cả”, và nhiều người tin rằng ông đã giúp hòn đảo này tránh được các bệnh nhiễm trùng quy mô lớn và tử vong do coronavirus đã ngập tràn ở nhiều nước. Là một quan chức y tế hàng đầu trong cuộc khủng hoảng SARS vào năm 2003, ông đã thúc đẩy một loạt các cải cách để hòn đảo chuẩn bị cho đợt bùng phát tiếp theo, bao gồm xây dựng các trung tâm cách ly và phòng thí nghiệm nghiên cứu virus.
Nhưng bước chuẩn bị sớm của mình giúp Đài Loan rất chủ động khi virus tấn công và hòn đảo đã giành được sự tán dương rộng rãi cho phản ứng của mình. Cho đến nay chỉ có khoảng 400 trường hợp được xác nhận nhiễm và sáu trường hợp tử vong, ít hơn nhiều so với nhiều quốc gia. Trang Gia Dĩnh (莊嘉穎), phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết ông Trần có một sự kết hợp giữa “đầu óc chính trị và chuyên môn kỹ thuật”, điều có ảnh hưởng ở Đài Loan, một xã hội rất tin tưởng và khoa học và tôn trọng các chuyên gia y tế.
Phó Tổng thống Trần Kiến Nhân |
Hiện giờ ông Trần hy vọng Đài Loan có thể đóng một vai trò hàng đầu trong việc giúp thế giới phục hồi khỏi virus và khởi động lại tăng trưởng kinh tế. Ông đang giám sát các nỗ lực để phát triển một loại vắc-xin và sản xuất các công cụ như bộ dụng cụ xét nghiệm coronavirus nhanh chóng. “Đài Loan không thể đứng yên khi các quốc gia khác gặp nguy hiểm lớn”, ông nói.
Ông Trần giữ tác phong nghiêm cẩn của một nhà khoa học nghiên cứu và không quen với sự chú ý rộng rãi. Ông đã xây dựng cho mình một sự nghiệp đứng ngoài các cuộc chiến đấu tranh chính trị, thậm chí từ chối tham gia Đảng Tiến bộ Dân chủ cầm quyền do Tổng thống Thái Anh Văn lãnh đạo.
“Ông là một nhà nghiên cứu, ông không quan tâm nhiều đến trò chơi quyền lực. Ông ấy nổi tiếng vì trung lập” Trần Chi Mai, một Phó Thủ tướng, từng là một sinh viên y tế công cộng trong những năm 1990, đã học một lớp dịch tễ học từ ông Trần và hiện vẫn là một người bạn thân với ông, nói.
Tổng thống Thái Anh Văn đã xem ông Trần như một tiếng nói hàng đầu để vận động sự công nhận mạnh hơn cho Đài Loan trên sân khấu thế giới, trong đó có việc thúc đẩy làm thành viên của tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Ông Trần hiện là trung tâm của một cuộc chiến toàn cầu quanh câu chuyện virus lan truyền trên toàn thế giới như thế nào. Ông nói rằng vào cuối tháng 12/2019 Đài Loan đã cố gắng cảnh báo WHO về khả năng virus lây lan từ người sang người nhưng đã bị bỏ qua. WHO đã bác bỏ cáo buộc này, nói rằng Đài Loan chỉ yêu cầu thông tin từ cơ quan này chứ không đưa ra bất kỳ cảnh báo nào.
Ông Trần đã nắm bắt thời điểm này, tố cáo những nỗ lực của Trung Quốc để ngăn chặn Đài Loan gia nhập WHO và kêu gọi các nước trên thế giới nghiên cứu mô hình Đài Loan về việc kiểm soát ổ dịch. Sự nổi bật của ông Trần, đã khiến ông trở thành mục tiêu thường xuyên bị các nhà bình luận Trung Quốc đại lục chỉ trích, cáo buộc chính phủ sử dụng đại dịch để tìm kiếm độc lập cho Đài Loan, mà chính phủ Trung Quốc coi là một phần lãnh thổ của mình.
Ngay từ nhỏ, ông Trần đã bị bao vây bởi chính trị. Ông là con trai của một lãnh đạo quận quyền lực ở miền nam Đài Loan và ông đã nhanh chóng làm quen với nghệ thuật thỏa hiệp. “Từ cha mình, tôi biết rằng chính trị gia không có nghĩa là người ta phải chống lại nhau để chết,” ông nhớ lại trong một cuộc phỏng vấn năm 2016 với Thông tấn xã Trung ương Đài Loan. “Một khi người ta bị mắc kẹt trong một cuộc đối đầu như vậy, họ sẽ liên tục tìm thấy lỗi với nhau”.
Trong phần lớn sự nghiệp của mình, ông đã đưa ra quan điểm tránh xa chính trị, thay vào đó tập trung vào tình yêu đầu tiên của mình, khoa học tự nhiên. Ông lấy bằng tiến sĩ dịch tễ học và di truyền học người từ Đại học Johns Hopkins năm 1982, và trở thành người có thẩm quyền trong bệnh viêm gan B cũng như các bệnh liên quan đến phơi nhiễm asen. Vào thời điểm dịch SARS bùng phát, khiến 671 người bị lây nhiễm và 84 người chết ở Đài Loan, ông Trần đã được bổ nhiệm làm bộ trưởng y tế.
Vào thời điểm đó, chính phủ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng niềm tin sau khi chính quyền phong tỏa một bệnh viện bị lây nhiễm với hơn 1.000 người bên trong. Động thái này đã gây ra sự hoảng loạn và một số người bên trong cơ sở, tin rằng họ hoặc người thân của họ có virus, đã cố tự sát. “Chúng tôi thấy mọi người nhảy ra khỏi cửa sổ. Đó thực sự là một sự hỗn loạn”, ông Trần nhớ lại.
Sau khi làm việc để ngăn chặn SARS, ông Trần đã lãnh đạo Đài Loan nỗ lực chuẩn bị cho đợt bùng phát tiếp theo. Chính phủ đã thành lập một trung tâm quản lý thảm họa, tăng cường sản xuất đồ bảo hộ và sửa đổi luật về bệnh truyền nhiễm, cùng với nhiều biện pháp khác. Ông Trần trở lại cuộc sống học tập cho đến năm 2015, khi bà Tsai, khi đó là ứng cử viên Tổng thống, đã gọi ông liên mình với bà trong cuộc tranh cử.
Là Phó Tổng thống, ông Trần đã phải đối mặt với những thách thức khác. Ông đã ngăn cản cải cách lương hưu, dẫn đến các cuộc biểu tình từ công chức về hưu. Là một người Công giáo, ông đã đến thăm Vatican ba lần với tư cách là Phó Tổng thống, khiến Bắc Kinh tức giận, gây sức ép buộc Vatican cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan. Năm ngoái, ông ấy đã ủng hộ hôn nhân đồng giới, được công nhận hợp pháp ở Đài Loan, bất chấp những lời chỉ trích từ các Kitô hữu khác.
Vào cuối tháng 12/2019, khi có các báo cáo đầu tiên của một căn bệnh viêm phổi bí ẩn đang nổi lên ở thành phố Vũ Hán của Trung Quốc, khoảng 600 dặm về phía tây bắc của Đài Bắc, ông Trần đã nhảy vào hành động, lo lắng về khả năng của một dịch bệnh. Ông đã nhanh chóng ra lệnh cho các nhà chức trách sàng lọc khách du lịch từ Trung Quốc đại lục đến và cách ly những người có triệu chứng nhiễm virut. Đến ngày 21 tháng 1, trường hợp đầu tiên đã xuất hiện ở Đài Loan và chính phủ đã sớm bắt đầu khẩu trang.
Sau khi có sự bùng phát trên một tàu hải quân, ông kêu gọi các quan chức xét nghiệm hơn 700 thủy thủ trên tàu với hy vọng thu thập dữ liệu cho một nghiên cứu trên bệnh nhân không có triệu chứng.
Vào ngày 20 tháng 5, ông Trần sẽ thôi chức Phó Tổng thống. Ông dự định trở lại với sự nghiệp học thuật của mình và nói rằng coronavirus sẽ là trọng tâm trong nghiên cứu của ông. Mỗi ngày vào khoảng 7 giờ sáng, ông Trần đến nhà thờ, nơi hàng loạt buổi lễ đã bị hủy vì virus. “Tôi cầu nguyện để có can đảm thay đổi những gì chúng ta có thể thay đổi”, ông nói, chú ý đến nỗ lực sản xuất các bộ xét nghiệm, thuốc và vắc-xin tốt hơn. Chúng ta phải chấp nhận những gì chúng ta không thể thay đổi”.
Diễn biến covid-19 ở Đài Loan
- Ngày 21/1/2020: Ca nhiễm covid-19 đầu tiên là một phụ nữ 50 tuổi, giảng dạy ở Vũ Hán đến Đài Loan
- Ngày 28/1: Người Đài Loan đầu tiên được chẩn đoán bị nhiễm
- Ngày 16/2: Ca tử vong đầu tiên vì nhiễm ở Đài Loan
- Ngày 13/3: Ca nhiễm thứ 5 được xác nhận.
- Ngày 15/3: Sáu ca nhiễm mới từ nước ngoài về được xác nhận. Bộ trưởng Y tế Đài Loan đã khuyên người dân nên ở lại Đài Loan và tránh đi lại.
- Ngày 20/3: Xuất hiện 27 ca nhiễm mới, cao nhất trong một ngày, đồng thời ca tử vong thứ hai liên quan đến coronavirus.
- Tính đến ngày 6/5: có 440 ca nhiễm được xác nhận tại Đài Loan, trong đó có 6 trường hợp tử vong.
- Ngày 9/5: Có 361 người nhiễm coronavirus tại Đài Loan đã khỏi bệnh.
Việt Xuân (theo The New York Times)