Các nhà khoa học phản đối việc điều chuyển Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học
Việc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam dự định điều chuyển GS.TS Nguyễn Văn Hiệp – Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học sang Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam đã gây nên làn sóng phản đối của các nhà khoa học Ngôn ngữ trong nước và quốc tế.
“Điều chuyển GS Hiệp trong giai đoạn này là một cách làm tổ chức dở”
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết (chuyên gia Ngôn ngữ học, nguyên ĐBQH khoá XI, XII), bày tỏ sự ngạc nhiên và quan ngại về dự tính điều chuyển GS.TS Nguyễn Văn Hiệp - Viện trưởng Viện ngôn ngữ học Việt Nam sang Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam. Theo phân tích của GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, việc điểu chuyển này sẽ gây ra những hậu quả có thể nhìn thấy trước.
GS Thuyết khẳng định: “Phải đặt câu hỏi: Tại sao nhiều nhà nghiên cứu ngôn ngữ học cả trong và ngoài nước phải gửi thư đến Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam bày tỏ quan ngại về việc này? Điều có thể nhận thấy ngay là sự điều chuyển này chắc chắn ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển của Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, ảnh hưởng đến sự hợp tác của Viện với cộng đồng ngôn ngữ học ở trong nước và nước ngoài. Viện Ngôn ngữ học là viện đầu ngành, nếu Viện có sự xáo trộn thì nó sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của ngành nói chung”.
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết phân tích, với sự điều hành của GS.TS Nguyễn Văn Hiệp trong hơn 7 năm đảm nhận vị trí Viện trưởng, thì đến bây giờ Viện Ngôn ngữ học Việt Nam đã bắt đầu có sự ổn định, công tác nghiên cứu đang phát triển đúng hướng, và quan trọng hơn cả, sự hợp tác quốc tế đã phát triển rất tốt, hơn hẳn mọi thời kỳ. GS Thuyết nhấn mạnh: “GS.TS Nguyễn Văn Hiệp là người có tâm và có tầm. Điều chuyển cán bộ cũng là việc có lúc phải làm. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, điều chuyển Viện trưởng trong khi chưa kịp bồi dưỡng người thay thế là một cách làm tổ chức dở. Vì như vậy Viện Ngôn ngữ học Việt Nam rất dễ xảy ra mất ổn định”.
GS-TS Nguyễn Minh Thuyết - nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội. |
Câu chuyện “Dụng nhân” và “Thay ngựa giữa dòng” ở Viện Hàn lâm KHXHVN
GS.TS Nguyễn Văn Lợi, nguyên Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học (thời điểm Viện Ngôn ngữ học đang bao gồm cả bộ phận sau đó tách ra thành Viện Từ điển học và Bách khoa thư VN) rất tâm huyết với vấn đề đào tạo nguồn và sử dụng người tài, đã bộc bạch: “Từ đầu tháng 3 đến nay, trong những ngày đại dịch Covid-19, ồn ào các câu chuyện liên quan đến Viện Hàn lâm KHXHVN- nơi tôi đã làm việc suốt 50 năm. Tôi không khỏi buồn lòng, xin có một vài ý kiến:
Câu chuyện 1: Cha ông dạy : “Dụng nhân như dụng mộc”.
Người lãnh đạo cao nhất của Đảng và nhà nước nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác tổ chức cán bộ, nhất là vào lúc này, khi chuẩn bị ĐH Đảng XIII. Thiết nghĩ Viện Hàn lâm KHXHVN cần thấm nhuần lời dạy của tiền nhân và yêu cầu của Đảng và Nhà nước.
Ồn ào chuyện điều chuyển GS Nguyễn Văn Hiệp từ Viện Ngôn ngữ học sang Viện Từ điển học và Bách khoa thư, dự kiến thay vị trí GS Hiệp điều hành Viện Ngôn ngữ bằng một PGS văn học từ viện Hán Nôm (mà nhân sự này chỉ mới ở cấp phó phòng, chưa qua trưởng phòng, chưa kinh qua phó Viện trưởng), thực sự đã thể hiện nguyên nhân của những yếu kém trong nghiên cứu, đào tạo mấy năm gần đây của Viện Hàn lâm KHXHVN mà báo chí (lề phải và lề trái) đã chỉ ra. Đồng thời, trường hợp này cũng là kết quả của chính sách tổ chức cán bộ “dụng nhân” của Viện Hàn lâm KHXHVN. Câu chuyện điều chuyển GS Nguyễn Văn Hiệp phản ánh cách làm việc tùy tiện trong sử dụng cán bộ khoa học, nhất là cán bộ đầu ngành của Viện Hàn lâm. Tùy tiện, thiếu thận trọng là nguyên nhân dẫn đến nhiều hậu quả không hay trong hoạt động KH của các viện chuyên ngành thuộc Viện Hàn lâm KHXHVN (chúng tôi sẽ đề cập trong một bài khác).
Câu chuyện 2: “Thay ngựa giữa dòng” .
Viện Ngôn ngữ học có lịch sử hơn 50 năm với rất nhiều thành quả đóng góp của nhiều thế hệ các nhà khoa học. Viện đã trải qua thời kì sóng gió. Từ ngày GS Hiệp được bổ nhiệm là Viện trưởng thì theo tôi “sóng đã yên, biển đang lặng”. Viện đang đi đúng hướng: nghiên cứu giải quyết những vấn đề cần yếu về lí thuyết và thực tiễn về tiếng Việt và Ngôn ngữ các Dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Viện chủ trì nhiều đề tài cấp Nhà nước về Ngôn ngữ Dân tộc thiểu số Việt Nam. Viện đang hướng đến hòa nhập quốc tế: tổ chức nhiều Hội thảo quốc tế trong sự hợp tác với các tổ chức và các nhà khoa học có uy tín quốc tế.
Cá nhân GS Hiệp là người có tâm và có tầm- như đánh giá của giới Ngôn ngữ học trong nước và quốc tế. Hiện nay GS Hiệp đang gánh nhiều trọng trách: 1- Chủ nhiệm 1 đề tài cấp Nhà nước mang tính tổng kết và tổng hợp kết quả của 7 đề tài Nhà nước (với tổng kinh phí lên đến gần 30 tỉ đồng) ; Quản lí kinh phí 5 đề tài cấp nhà nước do Viện NNH chủ trì, sao cho các đề tài này được thực hiện khoa học, nghiêm túc, tránh việc gian lận trong thanh quyết toán số kinh phí hàng chục tỉ đồng vốn chắt chiu từ mồ hôi, nước mắt là tiền thuế của dân. Đề tài còn kéo dài 2-3 năm nữa. 2- Về hoạt động quốc tế: GS Hiệp đang chuẩn bị Hội nghị Khoa học quốc tế vào tháng 9 năm 2020. GS Hiệp được mời tham gia HĐ biên tập tạp chí Sociolinguistics (Ngôn ngữ học xã hội) của Nga do GS-Viện Sĩ Viện Hàn lâm khoa học Nga V. M. Alpatov làm tổng biên tập. Dự kiến số 4 Tạp chí sẽ dành riêng về ngôn ngữ học xã hội ở Việt Nam.
Tôi không nghĩ không ai có thể thay chức trách viện trưởng của GS Hiệp, Trong tương lai, khi lớp cán bộ trẻ của Viện, của Ngành NNH trưởng thành, sẽ có nhiều người thay thế GS Hiệp. Nhưng lúc này thay GS Hiệp là không nên và không thể. Làm điều đó không khác gì “Thay ngựa giữa dòng”. Đoàn quân mã đang vượt thác lũ, với con ngựa dẫn đầu dò đường dẫn lối, nếu người cầm quân thay nó giữa dòng nước xiết, thì nó sẽ khụy ngã, bị nước cuốn trôi và cả đàn chiến mã bị cuốn theo.
Đề xuất sáp nhập Viện Từ điển học và Bách khoa thư VN về lại Viện Ngôn ngữ học Việt Nam
GS.TS Nguyễn Văn Lợi tâm huyết: Viện Từ điển học và Bách khoa thư VN (TĐH&BKT) vốn được tách ra từ Viện Ngôn ngữ, trong thời điểm này nên nhập Viện TĐH&BKT về lại Viện Ngôn ngữ học (NNH). Điều đó là khoa học, phù hợp thực tế và hợp lòng người, lại giải quyết nhiều chuyện phi khoa học, lùm xùm đã đang và sẽ xảy ra ở cả 2 viện. Thật sự, Viện TĐH & BKT ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt, không phải vì nhu cầu phát triển khoa học. Ngay từ cái tên gọi của Viện đã khập khiễng què quặt: Từ điển học là một chuyên ngành khoa học thuộc ngôn ngữ học, còn Bách khoa thư (BKT) là một loại công trình tra cứu, mang tính bách khoa.
Ở nước ta, BKT học chưa được xác nhận và tồn tại. Mà suy cho cùng, BKT (Từ điển BK và BKT) cũng là loại công trình tra cứu, nhưng mang tính bách khoa. BKT học là chuyên ngành nghiên cứu và biên soạn các công trình tra cứu mang tính bách khoa. Từ điển các loại cũng là công trình tra cứu. Từ điển học là chuyên ngành thuộc NNH, nhằm nghiên cứu và biên soan các công trình tra cứu (từ điển các loại. Như vậy, TĐ học và BKT học (nếu muốn tách riêng) có nhiều điểm chung về đối tượng, phương pháp luận và phương pháp cụ thể. Do vậy theo tôi và nhiều nhà nghiên cứu Ngôn ngữ, nếu như nhập 2 Viện thành 1 là phương án rất hay, rất khoa học, rất “ích nước lợi dân” mà Viện Hàn lâm KHXH nên làm lúc này! – GS.TS Nguyễn Văn Lợi nhấn mạnh.
GS.TS Nguyễn Văn Lợi (trái) tham gia Hội thảo khoa học |
Phản ứng gay gắt của cộng đồng Ngôn ngữ học quốc tế gửi tới Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam
Việc điều chuyển GS.TS Nguyễn Văn Hiệp sang một đơn vị nghiên cứu khác đã dấy lên làn sóng phản đối không chỉ của các nhà khoa học về Ngôn ngữ trong nước mà còn từ cộng đồng Ngôn ngữ học quốc tế. Mới đây, lá tâm thư tập hợp tiếng nói của cộng đồng Ngôn ngữ học quốc tế bao gồm Úc, Đài Loan, Trung Quốc, Thái Lan đã được tập hợp khẩn ngay trong đêm để cùng ghi tên gửi Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam.
Theo nội dung này, nếu việc điều chuyển GS.TS Nguyễn Văn Hiệp ra khỏi Viện Ngôn ngữ thực sự xảy ra thì hậu quả mà nó gây ra đối với việc phát triển ngành Ngôn ngữ học Việt Nam sẽ rất lớn do sự liên tục và ổn định trong hợp tác quốc tế và trao đổi nghiên cứu với các nhà Ngôn ngữ học hàng đầu thế giới sẽ bị gián đoạn.
“Từ năm 2014, GS.TS Nguyễn Văn Hiệp đã làm việc tích cực và hiệu quả để khởi xướng và tổ chức các cuộc tập huấn, toạ đàm và hội thảo; mời tất cả chúng tôi từ các nước khác nhau đến Việt Nam trao đổi những kết quả nghiên cứu mới nhất trong lĩnh vực ngôn ngữ học với các học giả ở Việt Nam. Chúng tôi rất hài lòng khi chứng kiến những kết quả vô cùng tốt đẹp của sự hợp tác này…
GS.TS Nguyễn Văn Hiệp đã mời chúng tôi vào tháng 9/2020 trở lại Việt Nam một lần nữa để tham dự hội thảo Ngôn ngữ học quốc tế do Viện Ngôn ngữ học tổ chức. Nếu GS.TS Nguyễn Văn Hiệp lúc đó không còn ở cương vị lãnh đạo Viện thì chúng tôi e rằng việc hợp tác của chúng tôi với Việt Nam sẽ bị gián đoạn. Theo chúng tôi được biết, tình trạng tương tự cũng sẽ xảy ra với các nhóm nghiên cứu đến từ Nga, Mỹ và các nước khác.
Chúng tôi hy vọng việc thay thế GS.TS Nguyễn Văn Hiệp sẽ không diễn ra, để đảm bảo sự ổn định và tính liên tục trong các kế hoạch hợp tác, trao đổi nghiên cứu mà chúng tôi đã thoả thuận và thu xếp với GS.TS Nguyễn Văn Hiệp không chỉ trong năm nay mà còn nhiều năm tới”, bức tâm thư nhấn mạnh.
Trần Hà An