Phần Lan trong cuộc chiến cam go chống COVID-19
Một tuần sau trường hợp đầu tiên bị nhiễm coronavirus (COVID-19) được báo cáo ở Việt Nam (23/1), tại Phần Lan đã xác nhận có trường hợp đầu tiên (29/1). Đó là một phụ nữ Trung Quốc 32 tuổi từ Vũ Hán đến Rovaniemi. Bệnh nhân hồi phục và xuất viện vào 1 tuần sau đó (5/2) sau khi xét nghiệm âm tính trong hai ngày liên tiếp.
Gần 1 tháng sau (26/2), nước này mới có ca nhiễm thứ hai, lại một phụ nữ trở về từ Milan 4 ngày trước. Từ đó trở đi cứ vài ba hôm số trường hợp nhiễm tăng thêm, tất cả đều do công dân đi nghỉ trượt tuyết từ Italia, Áo trở về. Các trường hợp này đều chỉ được phát hiện khi người bị nhiễm có triệu chứng tự đến bệnh viện xét nghiệm và sau khi có kết quả nhiễm đều được hướng dẫn tự cách ly tại nhà, trường hợp nặng mới được điều trị ở bệnh viện. Cho đến lúc này, người Phần Lan, kể cả các chuyên gia y tế vẫn cho rằng coronavirus vẫn còn xa vời với Phần Lan.
Nhưng, từ ngày 1 tháng 3 trở đi với con số người bị nhiễm tăng lên 5, cùng với 130 học sinh và nhân viên của 1 trường học ở Helsinki có tiếp xúc với 1 trong số người nhiễm, mối đe dọa của covid-19 mới thực sự đánh thức các nhà chức trách và người dân nước này.
Nửa tháng sau (16/3), khi toàn quốc có 272 ca được xác nhận bị nhiễm, và với tuyên bố của người đứng đầu Viện Sức khỏe và Phúc lợi Xã hội, rằng: số ca nhiễm COVID-19 thực tế có thể cao gấp 20-30 lần so với số được xác nhận bằng xét nghiệm, chính phủ Phần Lan, cùng với Tổng thống phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp[1], đóng cửa trường học (trừ mẫu giáo, nhà trẻ). Ngày 30/3, chính phủ tuyên bố tình trạng khẩn cấp kéo dài ít nhất đến 13/5.
Thủ tướng Phần Lan (giữa) và 4 Bộ trưởng trong cuộc trực tuyến 16/3
Ngày 21/3 trường hợp từ vong đầu tiên vì Covid-19 ở Phần Lan và tổng số người nhiễm đã lên hơn 521, trong đó có vợ của cựu Tổng thống Martti Ahtisaari. Chính phủ cân nhắc quyết định cấm đi lại ở khu vực Uudenman.
Đúng ngày cựu Tổng thống Ahtisaari bị nhiễm (24/3) chính phủ quyết định mở cửa kho dự trữ chiến lược quốc gia để cung cấp các thiết bị y tế và nhu yếu phẩm chống dịch. Đây là lần đầu tiên kể từ chiến tranh thế giới thứ 2. So sánh với các quốc gia khác ở Bắc Âu, Phần Lan có sự phản ứng tích cực và nghiêm trọng. Một học giả từ Viện nghiên cứu quốc phòng Na Uy nhận xét “Phần Lan là quốc gia đầu tiên của Nordics, luôn sẵn sàng cho một thảm họa lớn hoặc Thế chiến III,”[2]. Dẫn lời của Giám đốc Trung tâm dữ trữ chiến lược quốc gia Phần Lan, “Chuẩn bị sẵn sàng là gen của người Phần Lan” bài báo trên New York Times viết: “Mặc dù năm này qua năm khác Phần Lan đã xếp hạng cao trong danh sách các quốc gia hạnh phúc nhất, nhưng vị trí và bài học lịch sử của nó đã dạy cho Quốc gia 5,5 triệu người chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất.”
Ngày 27/3 khi ở Anh, Thủ tướng và Bộ trưởng y tế được báo nhiễm covid-19, Phần Lan có 7 người chết và hơn 1000 ca nhiễm, Nghị viện Phần Lan phải họp đến gần 11 giờ đêm để thông qua lệnh phong tỏa khu vực Uusima (gồm các địa phương quanh Helsinki với khoảng 1,7 triệu dân, nơi có nhiều người nhiễm nhất) của chính phủ đến 19/4, đồng thời phê duyệt đề xuất đóng cửa nhà hàng ăn uống từ 30/3 đến hết tháng 4.
Cách chống dịch của Phần Lan
Khi thấy covid-19 xuất hiện ở nước này đều do công dân đi nghỉ ở nước ngoài mang về, nhiều người thắc mắc tại sao nhà chức trách không kiểm soát ngay từ đầu vào (sân bay), và thực hiện xét nghiệm, cách li các ca nhiễm, thậm chí “truy tìm” tiếp xúc của các ca nhiễm như Việt Nam đã làm. Song Phần Lan không làm thế. Cơ quan chức năng chỉ khuyến cáo mọi người tự theo dõi sức khỏe của mình, khi thấy triệu chứng quá nặng mới đến các cơ sở y tế để xét nghiệm. Sau khi được xác định bị nhiễm, bệnh nhân cũng được khuyên tự điều trị và tự cách ly tại nhà để nhường chỗ và thiết bị y tế cho các ca bị nặng. Cho đến nay việc đeo khẩu trang bắt buộc hay không với người dân vẫn chưa được khẳng định. Khẩu trang cũng bị thiếu hụt ở Phần Lan mặc dù hồi đầu tháng 2, phần lớn khẩu trang ở Phần Lan được người Phần Lan gốc Trung Quốc thu gom và chuyển về Trung Quốc, sau đó giữa tháng 3 Phần Lan phải nhập một số lượng lớn từ Trung Quốc với giá đắt hơn. Mặc khác số khẩu trang trong kho dự trữ quốc gia được lấy ra đã quá hạn.
Phần Lan cũng không xét nghiệm đại trà như một số nước, vì thực tế thiết bị xét nghiệm có hạn. Hiện nay, mỗi ngày chỉ xét nghiệm được từ 1.000-2.000 trường hợp. Việc xét nghiệm cũng được ưu tiên cho các nhân viên y tế. Các cơ quan chức năng chỉ công bố tổng số ca nhiễm và tử vong hàng ngày mà không công khai các thông tin khác. Vì vậy, người dân được khuyến cáo là cần có ý thức coi người khác có thể bị nhiễm để tránh tiếp xúc gần. Vì thiếu thiết bị xét nghiệm, ngày 1/4 một công ty y tế tư nhân của Phần Lan gửi 18.000 mẫu coronavirus được lấy ở Phần Lan đến Hàn Quốc để xét nghiệm.
Tuy nhiên, có việc thiết nghĩ không cần thiết phải công khai thì truyền thông Phần Lan lại công bố. Đó là vào ngày 30/3 truyền thông nước này công khai thư Tổng thống Phần Lan gửi Thủ tướng về việc ông đề nghị thành lập một ban tác chiến chống dịch mang tên “Quả đấm” và thư từ chối của Thủ tướng về việc này.
Ngày 29/3 Thủ tướng Phần Lan viết trên Tweet: “Như tôi đã nói trong Quốc hội, tôi không thể hứa rằng chính phủ sẽ thành công ở giữa cuộc khủng hoảng về mọi mặt một cách hoàn hảo. Tuy nhiên, tôi có thể đảm bảo với bạn rằng chúng tôi sẽ làm mọi thứ có thể để ngăn chặn dịch bệnh, đảm bảo khả năng mang theo của chăm sóc sức khỏe và bảo vệ các nhóm có nguy cơ. Để đạt được thành công tốt nhất có thể, chúng tôi cũng cần sự bình tâm trong công việc. Muộn hơn chúng ta sẽ phải nhìn lại những gì chúng ta đã thành công và những gì chúng ta có thể làm tốt hơn. Chúng ta cần rút ra bài học để chuẩn bị tốt hơn trong tương lai.”
Ngày 5/4 cả Yle và báo Helsingin Sanomat đều công bố kết quả một cuộc thăm dò dư luận của người Phần Lan về hành động của chính phủ trong cuộc chiến chống đại dịch covid-19. Kết quả cho biết 84% người Phần Lan tán thành cách chống dịch của chính phủ thủ tướng Marin và tin tưởng cuộc chiến của chính phủ sẽ thành công.
Thiệt hại về kinh tế vì covid-19 và thông tin mới nhất
Là quốc gia dựa rất nhiều vào xuất khẩu và du lịch, covid-19 đã giáng một đòn rất nặng nề vào nền kinh tế Phần Lan. Bộ Lao động cho biết số người thất nghiệp sẽ tăng thêm từ 50.000-70.000 vào cuối năm nay. Kela, cơ quan an sinh xã hội quốc gia dự báo sẽ có thêm khoảng 40.000 – 50.000 người cần trợ cấp từ nhà nước. Hôm 30/3, chính phủ tuyên bố sẽ dành 15 tỉ euro giúp đỡ cho các doanh nghiệp và các cơ sở sản xuất. Riêng với hãng hàng không quốc gia Finnair, chính phủ đã công bố bước đầu hỗ trợ 600 triệu euro để hãng trang trải thiệt hại vì đại dịch. Hàng chục ngàn việc làm mùa hè bị bỏ trống. Các nông trang trong cả nước báo động không có người làm vì không đưa được lao động từ nước ngoài đến như trước.
Cho đến ngày 5/4, Phần Lan có 27 ca tử vong và số người nhiễm là 2.176 trong số 31.000 người được xét nghiệm. 300 người nhiễm đã khỏi. Nhà hàng, trường học sẽ đóng cửa đến hết tháng 5. Viện sức khỏe và phúc lợi cho biết từ tuần sau số người được xét nghiệm coronavirus sẽ tăng thêm gấp đôi so với hiện tại. Theo dự đoán của các chuyên gia ở Viện này, đỉnh của sự bùng phát dịch ở Phần Lan sẽ xảy ra vào tháng 5.
Lê Lam
(Từ Helsinki, tổng hợp từ Yle và Helsingin Sanomat)
[1] https://valtioneuvosto.fi/en/article/-/asset_publisher/10616/hallitus-totesi-suomen-olevan-poikkeusoloissa-koronavirustilanteen-vuoksi
[2] https://www.nytimes.com/2020/04/05/world/europe/coronavirus-finland-masks.html