Tình đời sâu nặng
Hơn nửa thế kỷ trôi qua với biết bao biến đổi thăng trầm, vậy mà ký ức về ngôi nhà số 19 phố Cửa Đông (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) với những con người không máu mủ mà như người thân ruột thịt, vẫn còn nguyên vẹn trong tôi...
Nhớ hơn nửa thế kỷ trước, lần đầu gặp mặt, đó là khi người yêu đưa tôi về ra mắt ngày tôi nhận lời với anh. Anh giải thích nơi đây là nhà bố mẹ người bạn thân của anh, tên là Đặng Hòa (lúc ấy công tác tại viện Bảo Tàng Cách mạng Việt Nam), thời sinh viên nghèo khó anh đã được hai cụ quan tâm chu đáo nên giờ anh cũng coi nơi đây như nhà mình. Buổi ra mắt đầu tiên được mọi người đón tiếp chu đáo đã để lại ấn tượng tốt đẹp trong tôi. Hai năm sau đó khi chúng tôi chuẩn bị làm lễ thành hôn thì từ việc chọn ngày cưới đến việc mua sắm cũng do các cụ lo, bởi cha mẹ chúng tôi khi ấy đều đang ở xa. Từ đó vợ chồng tôi có thêm một mái nhà để mỗi khi đi xa có dịp trở về Hà Nội.
Ngôi nhà số 19 Cửa Đông rất gần với cây cầu Đường Sắt nối từ Lý Nam Đế sang phố Cửa Đông, con đường sắt này men theo đường Phùng Hưng về ga Hà Nội. Ngày ấy mỗi lần đi công tác bằng tàu hỏa, qua ô cửa sổ con tàu ngoái nhìn về phía ngôi nhà thân thiết ấy, trong tôi luôn trào dâng một thứ tình cảm ấm áp khó tả. Ngày nghỉ trong ngôi nhà ấy không chỉ tràn ngập tiếng cười của đàn con cháu mà còn có cả sự hiện diện của anh Châu - người con nuôi là học sinh miền Nam tập kết hồi hòa bình lập lại (sau kháng chiến chống thực dân Pháp, năm 1955), cùng đám bạn của con cháu hai cụ, trong đó có vợ chồng tôi.
Hình ảnh minh họa |
Là người đức độ, sống bản lĩnh, chân thành, đi lên bằng chính đôi bàn tay lao động từ việc buôn bán sắt vụn, những năm đầu thập kỷ 40 thế kỷ trước hai cụ đã tạo dựng được cơ ngơi khang trang tại số nhà 19 phố Cửa Đông. Trong môi trường làm việc hàng ngày tiếp xúc với người lao động các cụ thường để tâm giúp đỡ người nghèo khó cơ nhỡ… Hai cụ còn quan tâm giúp đỡ dìu dắt anh em con cháu từ miền quê nghèo thuộc làng Thượng Phúc (huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định) ra Hà Nội lập nghiệp rồi định cư trên đất Hà Thành. Sau khi miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, cụ ông Đặng Thạch tham gia tích cực công tác đường phố, được trên Khu tín nhiệm giao làm Trưởng Ban Đại biểu dân phố. Khi có chủ trương của Chủ tịch UBND thành phố về việc nhận đỡ đầu con em miền Nam tập kết, cụ đã nhận anh Trần Ngọc Châu làm con nuôi. Anh Châu sau này là phóng viên ban Đối ngoại của Thông Tấn Xã Việt Nam. Ngoài anh Châu còn có hai người là học sinh miền Nam cũng thường lui tới vào các ngày nghỉ được các cụ quan tâm như con cháu trong nhà.
Tấm lòng nhân ái của các cụ đã thấm đẫm vào ý thức con cháu. Năm người con trai và hai con gái cụ được nuôi dạy chu đáo đều có công việc ổn định trong các cơ quan, xí nghiệp nhà nước. Họ sống trong yêu thương ấm áp dưới một mái nhà. Dù đến tuổi trưởng thành, người trong quân ngũ, người đứng trên giảng đường đại học, người trở thành doanh nhân hay công nhân thì họ vẫn gắn kết đùm bọc kể cả sau khi cụ ông mất, cụ bà quyết định bán nơi từng là tổ ấm của đại gia đình, cho các con mỗi người mỗi nhà riêng, thì các con đẻ, con nuôi hay là những người như chúng tôi đã từng được các cụ yêu thương đùm bọc, vẫn đoàn kết yêu thương gắn bó, chia sẻ ngọt bùi với nhau.
Những tháng ngày khó khăn bao cấp chưa qua thì cụ ông qua đời. Đám tang của cụ ông ngày ấy có cả gần trăm vòng hoa của bà con khu phố cùng các cơ quan đoàn thể tiễn đưa. Dù cụ ông đã đi xa thì cụ bà vẫn giữ vững vai trò người bà, người mẹ gương mẫu. Là phật tử, cụ năng đi chùa Quán Sứ, thường xuyên làm từ thiện, giúp người nghèo khó, trẻ mồ côi… Cụ đã thực hiện lời hứa với cụ ông về việc phân chia tài sản khi bán ngôi nhà ở phố Cửa Đông đảm bảo được sự công bằng đoàn kết trong con cháu. Không biết có phải vì thương con cháu mà cụ bà lại chọn ngày trở về với cõi vĩnh hằng vào mồng ba Tết !
Mồng ba Tết hàng năm về thắp hương chúng tôi thường mở lại cuốn băng ghi âm những lời các cụ căn dặn trước lúc đi xa, giây phút ấy trong khói hương lan tỏa tôi như gặp lại hình ảnh cụ bà tay run run chống cây gậy một mình leo lên tầng 4 của nhà tập thể thuộc ngõ 1 Khâm Thiên thăm và cho quà người nghèo khổ, khiến chúng tôi vô cùng xúc động. Tôi nhớ về những ngày áp tết đầm ấm, cụ ông pha trà, pha cà phê, cụ bà ngồi gói bánh chưng cùng bà cô và con dâu trưởng; Nhớ nong gạo nếp cả vài chục ký gạo đã ngâm căng mọng nước bên chồng lá dong xanh mướt; Nhớ dáng ngồi khom lưng của anh cả khi ngồi chẻ những chiếc lạt mềm trắng muốt và điều không thể quên và ít gặp trong các gia đình khác đó là các cháu nhỏ cũng được quây quần, được hứng dẫn để tự tay gói chiếc bánh chưng xinh xắn cho mình!
Tấm tình yêu thương cao cả của hai cụ đã gắn kết ông Châu, vợ chồng tôi với đàn con cháu của hai cụ để đến giờ, sau hơn nửa thế kỷ khi chúng tôi đều đã bước vào tuổi thất thập, bát thập, vẫn gắn kết với nhau bằng những chuyến đi nghỉ dưỡng ngắn ngày. Có lẽ hoạt động này ở Hà Nội hiện nay là trường hợp hy hữu vì nếu không có sự sẻ chia và yêu thương nhau thực lòng thì hơn chục anh chị em trong một gia đình không thể đi chơi xa với nhau nhiều đến thế. Nhưng với chúng tôi, vài ba tháng lại tổ chức tụ hội một lần. Những chuyến đi ấy, trong các bữa cơm hoặc khi tụ họp bên ấm trà, bên tách cà phê, các câu chuyện, các kỷ niệm của một thời đã qua của cuộc đời từ thuở ấu thơ đến lúc trưởng thành của anh chị em thường được nhắc lại trong giòn giã tiếng cười hồn nhiên của tuổi già, vì vậy tình yêu thương càng thêm bền vững.
Và, cũng từ những chuyến đi này các con cháu của chúng tôi cũng xích lại gần nhau hơn bởi cháu nào cũng quan tâm động viên, tạo điều kiện cho bố mẹ, chú bác, cô dì của mình. Chúng tôi duy trì hoạt động này đã hơn chục năm nay và thống nhất với nhau còn sức khỏe còn động viên nhau đi đông đủ. Hội chúng tôi người ít nhất cũng đã ngoài 60 tuổi, người nhiều tuổi nhất đều đã bước qua bát thập, ngoài ông Châu con nuôi của hai cụ đã 85 tuổi, còn có hai người là thương binh lại đều đã qua bát thập, nhưng bằng sự ân cần chu đáo của các ông, các bà đàn em, ba cụ đàn anh qua “bát thập” vẫn chan hòa tham gia thường xuyên cùng hội.
Nhà 19 Cửa Đông xưa từ khi chuyển giao quyền sử dụng cho chủ khác đã mọc lên một khách sạn cao tầng. Còn con cháu của các cụ dù rằng người thì có nhà ở khu phố khác, người thì ở bên kia bán cầu, người ở đất phương Nam đầy nắng gió hay trên miền cao xa xôi, nhưng mỗi dịp trở về Hà Nội thì vẫn hẹn nhau tới 19 phố Cửa Đông, họ coi đó như việc tìm về cội nguồn thiêng liêng, nơi từng có một thời đáng nhớ, đáng trân trọng của mình! Đó chính là sự gắn kết, tình yêu thương của tình đời sâu nặng vậy!
Dương Ngọc Vân