Tư vấn nghề nghiệp cho học sinh: Đồng hành để đạt hiệu quả cao
Dù mới là học kỳ I của năm học 2019-2020, song nhằm tạo điều kiện cho học sinh, nhất là học sinh lớp 9 và lớp 12 có hướng đi phù hợp sau khi kết thúc bậc Trung học Cơ sở, Trung học Phổ thông, tại nhiều địa phương, các hoạt động tư vấn, định hướng nghề đã diễn ra sôi nổi, thu hút sự quan tâm của nhiều học sinh và phụ huynh.
Phù hợp năng lực, đáp ứng nhu cầu xã hội
Theo một số chuyên gia lĩnh vực giáo dục, việc tổ chức các hoạt động tư vấn, gợi mở giúp mỗi học sinh có đủ thông tin để hình dung và đi đến quyết định sau khi tốt nghiệp Trung học Phổ thông, thậm chí là chỉ cần tốt nghiệp Trung học Cơ sở sẽ học ở trường cao đẳng hay đại học nào đó với ngành nghề phù hợp là rất cần thiết.
Những tiêu chí quan trọng để các em xác định nghề, ngành và trường theo học chính là năng lực học tập, sự yêu thích, niềm say mê của bản thân đối với nghề nghiệp dự định và hoàn cảnh, điều kiện của gia đình, những yêu cầu của thị trường lao động.
Nêu ý kiến của mình khi tư vấn cho các em học sinh lớp 12 chọn ngành nghề, chọn trường, Thạc sỹ Lê Thị Thu Hà, Ban Công tác sinh viên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Khi lựa chọn ngành nghề, người học cần có sự cân nhắc thật kỹ lưỡng. Việc chọn ngành nghề gắn với xu hướng không có nghĩa là chỉ tập trung đăng ký vào những khối ngành “hot”. Bởi đôi khi, ngành “hot”, thời thượng đối với xu hướng chung nhưng chưa chắc đã phù hợp với bản thân học sinh đó.
Cùng chung quan điểm, theo Thạc sỹ Phan Văn Giang, chuyên gia hướng nghiệp Trường Đại học Hoa Sen, học sinh khi cân nhắc hướng đi sau khi kết thúc 12 năm học ở trường phổ thông nên lưu ý theo thứ tự: Chọn nghề, chọn ngành rồi mới đến chọn trường.
Các em cần lưu ý xác định bản thân mình yêu thích ngành nghề gì, năng lực đáp ứng ra sao để có thể trúng tuyển, thậm chí cả tính cách, hoàn cảnh của mình có phù hợp với đặc thù nghề nghiệp dự định theo học để gắn bó trong tương lai hay không.
Với cái nhìn mang tính định hướng, tổng thể, khi đề cập đến việc lựa chọn nghề nghiệp tương lai đối với học sinh phổ thông, Tiến sỹ Trương Văn Phước, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng: Các bạn trẻ không nên đặt nặng một sự lựa chọn tối ưu trong giáo dục, hướng nghiệp hay trong lựa chọn một trường đại học nào. Hoạt động giáo dục của một con người không phải kết thúc ở bất cứ một cổng trường nào, ngay cả cổng trường đại học.
Điều quan trọng là trang bị cho mình được những kiến thức gì. Đặc biệt, các bạn trẻ cần trang bị cho mình một tâm hồn sống với nhân dân, với đất nước mình đó mới là điều quan trọng. Bên cạnh đó, mỗi người sau khi đã lựa chọn, cần có ý chí quyết tâm và đi đến tận cùng ngành nghề đã chọn để tìm thấy đam mê theo đuổi nó. Không có con người nào hoàn toàn hài lòng với công việc của mình vì mọi thứ chỉ có tính tương đối và sự nỗ lực, thích ứng trong cả quá trình mới có thể đem đến thành công.
Ảnh minh họa |
Cần sự đồng hành dài hơi
Hoạt động tư vấn, hướng nghiệp là rất cần thiết để giúp học sinh có quyết định đúng đắn nhất cho tương lai sự nghiệp của bản thân các em. Thế nhưng, để hành trình này đạt được đích đến là mỗi học sinh sau khi tốt nghiệp Trung học Phổ thông, thậm chí là chỉ mới tốt nghiệp Trung học Cơ sở có quyết định đúng về ngành nghề tương lai và cả cơ sở giáo dục mà mình sẽ theo học, điều quan trọng là sự đồng hành, thấu hiểu, chia sẻ từ gia đình, nhà trường và cả xã hội.
Các hoạt động định hướng nghề nghiệp cần được tổ chức một cách đồng bộ, thường xuyên với nhiều hình thức sinh động, đa dạng và thiết thực như các buổi tư vấn tập trung, trò chuyện với chuyên gia, tham quan trường học, cơ sở sản xuất…
Ông Trần Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đào tạo kinh tế quốc tế (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, công tác hướng nghiệp muốn đạt hiệu quả tốt, không thể làm một lần mà phải thực hiện xuyên suốt, là cả một quá trình được nhắc lại nhiều lần để tác động đến nhận thức, suy nghĩ và hành động của học sinh. Việc hướng nghiệp sớm sẽ tác động tích cực đến học sinh và cả phụ huynh học sinh, giúp một số học sinh và phụ huynh thay đổi quan điểm chưa đúng về bằng cấp, chẳng hạn không phải bằng mọi cách phải vào đại học…
Em Trần Bảo Ngọc, học sinh lớp 11D3, Trường Trung học Phổ thông Gia Định, quận Bình Thạnh (Thành phố Hồ Chí Minh) chia sẻ: Năm nay, em mới là học sinh lớp 11. Trong các buổi sinh hoạt đầu tuần, em và các bạn trong lớp đã được nghe những ý kiến, lời khuyên rất bổ ích của các chuyên gia mà nhà trường mời đến nói chuyện, giúp em hiểu được những ngành nghề phù hợp với năng lực, sở thích. Từ đó, Ngọc đã có những dự định chọn nghề trong tương lai mà theo em là hợp với tính cách sôi nổi, thích giao tiếp và khả năng học tập của mình để sẵn sàng xét tuyển vào một trường đại học hoặc cao đẳng nào đó.
Theo một số chuyên gia, học sinh trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp cho bản thân thường gặp phải vướng mắc ở hai thái cực: Thiếu thông tin hoặc bị rối nhiễu do có quá nhiều thông tin, quá nhiều định hướng; gia đình không quan tâm hoặc quan tâm, áp đặt thái quá.
Như vậy, trách nhiệm của gia đình, nhà trường và cả xã hội là làm thế nào để giúp học sinh được tiếp cận, tham khảo đầy đủ các thông tin chính xác nhưng cũng không bị chi phối, lệ thuộc bởi những áp đặt không phù hợp mong muốn, nguyện vọng của chính các em.
Đề cập về công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh, thầy Lê Thanh Liêm, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cà Mau cho biết: Ở các huyện vùng xa, ven biển của Cà Mau, do hoàn cảnh khó khăn và cả trình độ nhận thức còn hạn chế, nhiều phụ huynh không có điều kiện tìm hiểu các thông tin liên quan đến việc học tập, lựa chọn ngành nghề cho tương lai của con em mình.
Với mong muốn tạo điều kiện cho học sinh, nhất là học sinh cuối cấp Trung học Cơ sở và Trung học Phổ thông có thêm thông tin, được hướng dẫn để lựa chọn con đường học vấn tiếp theo, Sở lưu ý giáo viên trong quá trình giảng dạy lồng ghép, cung cấp thông tin, phân tích để học sinh, đặc biệt là học sinh cuối cấp Trung học Cơ sở, Trung học Phổ thông có thêm thông tin, thuận lợi hơn trong lựa chọn nghề, ngành học phù hợp để lập nghiệp.
Chị Phan Kiều Hương, một phụ huynh có con đang học ở Trường Trung học Phổ thông Phạm Văn Sáng, huyện Hóc Môn (Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, chị thường khuyên con sau khi tốt nghiệp Trung học Phổ thông có thể chọn một trường cao đẳng nghề vừa sức học, khả năng lại phát huy được niềm yêu thích của con là lĩnh vực cơ khí. Nhưng con cũng vẫn băn khoăn, gia đình có điều kiện kinh tế, cha mẹ có học thức, nghề nghiệp ổn định, nếu con đi học để ra làm công nhân, bạn bè và mọi người liệu có “đánh giá”...
Gợi mở, định hướng cho học sinh khi chuẩn bị cho tương lai của mình, nhiều chuyên gia, giáo viên và cả các phụ huynh đều thống nhất quan điểm: Trong bối cảnh hiện nay, quá trình hướng nghiệp, ngoài việc định hướng để học sinh hiểu rằng chọn ngành nghề cho tương lai, trước hết cần xem xét năng lực của bản thân, cũng cần giúp học sinh xóa bỏ tâm lý phải học đại học mới không thua kém bạn bè, mới làm được việc. Bởi vì thực tế, thị trường lao động ở Việt Nam cũng như trên thế giới luôn cần những người thợ lành nghề, có trình độ chuyên môn cao, đáp ứng sự phát triển nhanh của xã hội hiện đại.
PV