Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực (phần I)
Tổng kết những năm đổi mới, Đại hội Đảng lần thứ IX, X,XI,XII đã rút ra bốn bài học chủ yếu, trong đó bài học hàng đầu là phải kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là “một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của Cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại” Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.83.
Trong báo cáo của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX đã khẳng định: “Nhìn lại hai mươi năm đổi mới, với sự nỗ lực phấn đấu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, công cuộc đổi mới ở nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử” Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006.. Báo cáo cũng nêu rõ: “Công cuộc phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta vẫn còn dưới mức khả năng phát triển của đất nước, hoạt động kinh tế xã hội vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập”, “Nước ta vẫn trong tình trạng kém phát triển. Nguy cơ tụt hậu ngày càng xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và các nước trên thế giới vẫn tồn tại” Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006.
Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là do “chất lượng nguồn nhân lực của nước ta còn thấp” Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006.. Muốn cho đất nước phát triển ổn định và bền vững, điều quan trọng nhất là phải có chiến lược đào tạo, phát triển nguồn nhân lực.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, nền kinh tế chịu ảnh hưởng của rất nhiều các nhân tố, đặc biệt là các nhân tố thuộc về tri thức, về con người đã và đang tác động sâu sắc đến sự phát triển kinh tế - xã hội nước ta. Nguồn nhân lực, với việc đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trở thành mối quan tâm hàng đầu và có vai trò quyết định đối với sự phát triển của đất nước.
Các nhà sáng lập ra chủ nghĩa Mác - Lênin đã đề cập đến “Chính con người, khi phát triển sản xuất vật chất và sự giao tiếp vật chất của mình, đã làm biến đổi hiện thực đó của mình cả tư duy lẫn sản phẩm tư duy của mình” V.I Lê nin: Toàn tập, t.18, tr.430.
Để trở thành chủ thể và yếu tố quyết định của nền sản xuất lớn thì con người phải có năng lực phát triển toàn diện, có trí tuệ và thể lực để tham gia vào quá trình sản xuất xã hội. Trình độ trí tuệ phản ánh qua trình độ học vấn và tài năng sáng tạo, nó biểu hiện ở khả năng vận động của trí lực, ở khả năng áp dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật vào sản xuất, làm chủ khoa học công nghệ… Để có được điều đó, cần có một quá trình đào tạo, bồi dưỡng tri thức cho người lao động - nguồn nhân lực để đảm bảo cho quá trình phát triển trong thời kỳ mới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người sáng lập ra Đảng Cộng sản Việt Nam, Người lãnh đạo nhân dân Việt Nam đứng lên giành độc lập, tự do cho dân tộc, đã rất quan tâm đến đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực. Tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về con người, về con người mới xã hội chủ nghĩa là một bộ phận quan trọng có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển . Người chỉ rõ: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa” Hồ Chí Minh: Sđd, t.10, tr.310.
Ảnh minh họa |
Ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, đất nước giành được độc lập, một trong những thứ giặc mà Bác nhắc đến phải diệt là “giặc dốt”. Xuất thân trong một gia đình nho học, giàu truyền thống yêu nước và tinh thần dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận rõ tầm quan trọng của việc đào tạo và bồi dưỡng con người - đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực. Ngay từ năm 1919, trong bản Yêu sách của nhân dân Việt Nam gửi đến Hội nghị Véc xây, Bác đề nghị: “Tự do giáo dục, thành lập các trường kỹ thuật và chuyên nghiệp ở tất cả các tỉnh cho người bản xứ”.
Trong điều kiện lúc đó, những trường như Đông Kinh Nghĩa Thục ở Hà Nội, trường Dục Thanh ở Phan Thiết… được mở ra nhằm góp phần mở mang dân trí, phản đối chính sách “ngu dân” của thực dân Pháp. Bác chỉ ra “nạn dốt là một trong những phương pháp độc ác mà bọn thực dân dùng để cai trị chúng ta” và “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”... “Muốn giữ vững nền độc lập, muốn làm cho dân mạnh, nước giàu mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà và trước hết phải biết đọc biết viết chữ quốc ngữ…”.
Tháng 11 năm 1945, trong bài viết “Nhân tài và kiến quốc”, Người nhận định rằng “Chúng ta cần nhất bây giờ là kiến thiết ngoại giao, kiến thiết kinh tế, kiến thiết quân sự, kiến thiết giáo dục” Hồ Chí Minh toàn tập, NXB Chính trị Quốc gia, 1995, tập 4, tr.99. Những “kiến thiết” đó cần có nguồn nhân lực dồi dào, cần có những con người có kiến thức, có hiểu biết.
Để có nguồn nhân lực cho việc kiến thiết đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Người nhắc nhở “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Người chỉ rõ: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
Ảnh minh họa |
Trong thư gửi các cháu học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của một nước Việt Nam độc lập (tháng 9 năm 1945), Bác có viết: “Ngày nay, các cháu được may mắn hơn cha anh là được hưởng một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục sẽ đào tạo các cháu nên những người công dân có ích cho nước Việt Nam,…”.
Trong Nhật ký trong tù Bác viết “Hiền dữ đâu phải là tính sẵn. Phần nhiều do giáo dục mà nên”. Sự nghiệp giáo dục đào tạo có tầm quan trọng hàng đầu trong chiến lược phát triển con người – phát triển nguồn nhân lực. Đó là một nền giáo dục đào tạo mới, chuẩn bị những con người mới cho công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định mục tiêu của nền giáo dục đào tạo mới là đào tạo “những người công dân có ích cho nước Việt Nam”, “những cán bộ cho dân tộc”, “những công dân tốt và cán bộ tốt, những người chủ tương lai tốt của nước nhà”. Muốn cho dân mạnh, nước giàu thì dân trí phải cao, phải đa dạng hoá các loại hình đào tạo, mở trường vừa học vừa làm để tạo điều kiện cho người lao động, cán bộ được đi học, đi đào tạo. Người yêu cầu phải quan tâm đến giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực cho đồng bào dân tộc ít người, các dân tộc cần đoàn kết thương yêu nhau, thi đua học tập, góp phần xây dựng quê hương.
Ảnh minh họa |
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đào tạo là phải chú trọng giáo dục đào tạo toàn diện. Người yêu cầu “phải chú trọng đủ các mặt, đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, kỹ thuật, lao động sản xuất”. Cần xây dựng tư tưởng: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ Quốc và nhân loại”. Nội dung giáo dục phải toàn diện, phải nhằm mục tiêu đào tạo con người lao động mới, phải coi trọng cả tài lẫn đức.
Không những phải giàu về tri thức mà còn phải có đạo đức cách mạng. Theo Người: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố”. Nội dung giáo dục đào tạo phải “trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt”, phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hoá và chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề trong quá trình xây dựng đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Ths. Nguyễn Thị Phương Lan