Bị “quấy rối” trên xe bus: Lên tiếng hay im lặng?
Quấy rối tình dục (QRTD) tại nơi công cộng, đặc biệt trên xe bus không phải câu chuyện mới nhưng vẫn là vấn đề nhức nhối. Trong đó, nạn nhân hầu hết là phụ nữ và trẻ em. Ngăn chặn hành vi này, nạn nhân nên lựa chọn lên tiếng hay im lặng?
Ảnh minh họa |
Gần đây nhất có thể kể tới sự việc 2 nam thanh niên có hành vi thủ dâm trên xe bus số 01 (lộ trình từ bến xe Gia Lâm đi Yên Nghĩa vào các ngày 21/6 và 26/6). Nhờ sự phát giác, tố cáo và phối hợp kịp thời của hành khách cùng nhân viên xe bus, 2 thanh niên có hành vi phản cảm đã được đưa tới trụ sở công an phường gần nhất để lập biên bản, điều tra làm rõ. Trước đó, khi cùng 2 con di chuyển trên tuyến xe bus số 103A từ Chùa Hương đến bến xe Mỹ Đình, chị T (SN 1979, Mỹ Đức, Hà Nội) cũng đã trở thành nạn nhân, bị một người đàn ông khoảng 50 tuổi sàm sỡ. Bức xúc trước hành động của kẻ “biến thái”, khi xe bus dừng lại ở khu đô thị Xa La (Hà Đông, Hà Nội), chị T đã phản ứng dữ dội. Sau đó, Công an quận Hà Đông cũng có mặt để giải quyết vụ việc.
Trong các vụ “quấy rối”, hầu hết nạn nhân đều là phụ nữ, trẻ em gái. Tuy nhiên, không phải bất kỳ người chứng kiến hành vi phản cảm hay nạn nhân của vụ xâm hại, QRTD trên xe bus cũng dám lên tiếng. Lái xe bus số 01 (Xí nghiệp xe bus Hà Nội) - người trực tiếp lái chuyến xe bus xảy ra sự việc nam thanh niên thủ dâm (hồi tháng 6) cho biết: Có 2 sinh viên nhìn thấy, chứng kiến sự việc từ đầu tới cuối nhưng không dám nói ngay vì sợ bị trả thù. Tới khi phụ xe thấy khách hàng có dấu hiệu bất thường, tiến tới hỏi chuyện, các cháu mới mạnh dạn tố cáo.
Lý giải nguyên nhân của sự im lặng, bà Lê Thị Hồng Giang - Cố vấn về giới của tổ chức CARE tại Việt Nam phân tích: Hiện nay, cơ sở pháp lý cho việc xử lý các hành vi QRTD còn nhiều khoảng trống, các hình thức xử phạt chưa đủ răn đe, chưa có quy định rõ ràng về trách nhiệm phòng ngừa và xử lý vấn đề. Những điểm thiếu và yếu này không chỉ tồn tại trong không gian công cộng: xe bus, công viên, đường phố mà còn cả trong gia đình và ở nơi làm việc. Riêng với hành vi QRTD tại nơi công cộng như trên xe bus, điều này càng trở thành rào cản, khiến nạn nhân không dám lên tiếng.
Không những thế, ở nơi công cộng, ít ai dám chắc rằng những người xung quanh sẵn sàng lên tiếng hay đứng ra bảo vệ họ. “Giả sử chúng ta đặt mình vào địa vị người bị quấy rối, và nếu chúng ta thấy rõ là người xung quanh cũng nhìn thấy nhưng không ai nói gì, không ai có vẻ như sẽ đứng lên bênh vực mình, liệu có bao nhiêu người trong số chúng ta dám phản kháng, lên tiếng?” - bà Lê Thị Hồng Giang phân tích thêm.
Bởi vậy, theo bà Giang: Là người chứng kiến, chúng ta thật sự cần hành động. “Có câu nói đại ý: làm việc tốt không đủ mà còn phải diệt cái xấu. Tôi nghĩ điều ấy vô cùng đúng với vấn đề này. Có nhiều cách ai cũng có thể làm: khéo léo tách người bị quấy rối cách xa khỏi kẻ quấy rối, ví dụ như hỏi chuyện kẻ quấy rối, nhờ người bị quấy rối làm một việc gì đó để người đó có cơ hội tránh xa kẻ quấy rối..., nói ngay với người mà bạn thấy tin là có thể can thiệp lúc đó… Bên cạnh đó, chị em cần chủ động đề cao cảnh giác khi đi xe bus: Đừng chỉ chăm chú vào điện thoại mà hãy để ý đến mọi người xung quanh khi lên xe bus; Không trả lời người lạ về tên tuổi, nơi đến; Vờ như nhận được tin nhắn, cuộc gọi để lấy điện thoại ra âm thầm quay phim lại nếu thấy trường hợp khả nghi…”.
Tuy nhiên, như vậy mới là giải pháp tình thế. Để ngăn ngừa tận gốc hành vi này, chúng ta cần thay đổi nhận thức: thế nào là QRTD, QRTD dù ở đâu - với ai - khi nào - vì sao đều không thể chấp nhận được. Ngoài ra, vấn đề QRTD là một trong các vấn đề giới nhưng lại chưa có quy định rõ ràng ở Luật Bình đẳng Giới. Đó cũng là vấn đề về cách ứng xử nơi công cộng nhưng chưa có bộ quy tắc ứng xử nào có thể áp dụng rộng rãi và có tính pháp lý để đủ tính răn đe. Vậy nên, việc đầu tiên là cần đưa vấn đề này một cách rõ ràng hơn vào các văn bản pháp luật phù hợp. Cần rà soát lại Luật Hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Bình đẳng Giới, các chương trình quốc gia về bình đẳng giới và phòng chống bạo lực giới để cải thiện tình hình này.
Trong lúc chờ đợi sự thay đổi về luật pháp, các đơn vị kinh doanh vận tải hoàn toàn có thể góp phần phòng ngừa hành vi này. Rõ ràng việc chủ động có các động thái, quy định để phòng ngừa và xử lý QRTD trên các chuyến xe sẽ chỉ có lợi cho danh tiếng của hãng, cho người lao động của họ và cho hành khách đi xe. Các đơn vị có thể bổ sung danh sách các hành vi bị cấm trên xe bus, kèm theo chế tài xử lý đối với cả nhân viên và hành khách. Các công ty vận tải có thể xây dựng chính sách hoặc nội quy phòng chống QRTD; bắt buộc tài xế, phụ xe tham gia các lớp đào tạo về chủ đề này…
Thông tin tại buổi tổng kết thực hiện mô hình “Thành phố an toàn cho trẻ em gái” (cuối 2018), bà Lê Quỳnh Lan - đại diện chương trình Plan tại Hà Nội khẳng định nạn nhân khi bị xâm hại, quấy rối tình dục cần mạnh dạn lên tiếng tố cáo, tự bảo vệ mình. Theo nghiên cứu của tổ chức Plan International Việt Nam, tỷ lệ trẻ em gái bị quấy rối tình dục đã giảm từ 31% (năm 2014) xuống còn 19% (năm 2018). Đây là kết quả tích cực từ việc thay đổi trong nhận thức của người dân. Cụ thể, số người cho rằng chuyện một em gái bị quấy rối tình dục trên xe bus không liên quan đến họ đã giảm từ 20% (năm 2014) xuống còn 9% (năm 2018) ở cả nam và nữ. Đặc biệt, so với năm 2014, số hành khách báo cáo hành động để chống lại các ca quấy rối tình dục trên xe bus (tìm cách để bảo vệ em gái và ngăn chặn kẻ quấy rối) đã tăng lên đáng kể vào năm 2018 (tăng 12 - 16%). |