Con là cặp mắt của mẹ
Cặp mắt đã khiến cho mẹ vợ tôi già đi, mẹ cử động chậm chạp, ngón tay quấn đầy giẻ (là những vết thương do dao gây nên), trán xanh tím một mảng do va đập. Thời gian đi đâu rồi, để mẹ vợ tôi vốn là người cương cường mà nay tuổi xế chiều trở nên tang thương thế này...
Trước khi nghỉ hưu, mẹ vợ tôi làm việc ở bộ phận thu mua bông, sợi đay của thành phố, sớm đi tối về, ăn bữa cơm trưa cũng phải thay phiên nhau với đồng nghiệp. Mẹ đi một chiếc xe đạp cọc cạch, sau khi nghỉ hưu mấy năm, người nhà khuyên bán nó đi nhưng bà không chịu. Người già không có nhiều đam mê nên mẹ tôi chỉ thích đi ra ngoài chơi, không muốn ở gí trong nhà; lúc còn sống bà ngoại thường bảo, mẹ vợ tôi là người sống “hướng ngoại”. Cũng phải thôi, mọi việc trong nhà là do cha vợ tôi lo liệu còn những việc bên ngoài đều do mẹ vợ tôi xử lý.
Bà là người ưa sạch sẽ, gọn gàng, đối nhân xử thế thân thiện, quan hệ tốt với những người xung quanh, về hưu rồi, bà lại có niềm đam mê mới – chơi mạt chược; trước kia đã có vài lần bà chơi với người nhà, ai dè lại thành thú chơi lúc tuổi già! Hơn bảy mươi tuổi mà khí thế sôi động, chí khí hừng hực như thanh niên, không cam chịu cảnh già ăn không ngồi rồi. Sáng chơi một trận, đến trưa vừa mới ngồi vào bàn ăn thì lại có điện thoại mời chơi mạt chược, vui không biết mệt mỏi, người nhà đã mấy lần nhắc khéo nhưng đều vô hiệu.
Sau gặp những khi không thuận lợi, mẹ vợ tôi cũng biết tự hạn chế thú vui; có lần vừa ăn cơm trưa xong thì có người mời gọi, bà nói nhà có việc, không đi được, thế mới lạ! Tôi hỏi vì sao thì mẹ nói: “Gần đây, vận may không đến với mẹ, thua nhiều tiền quá, tiếc lắm!” “Thua mấy chục đồng là một chuyện, sức khỏe của mẹ mới là quan trọng, mẹ cần tự bảo trọng chứ!”. Mẹ vợ tôi chỉ ậm ừ, ngồi trên ghế, người ngoẹo đi, đầu cúi gục, nhìn ra thì đã ngủ say rồi! Bà rất ít ngủ trưa, bị bệnh thoát vị đĩa đệm xương sống rất đau, ngồi ngủ kiểu ấy xe ra thì rất khó chịu nhưng đối với bà thế là quá tốt rồi.
Buổi tối ngủ nằm nghiêng người cũng chỉ ngủ được một giấc, nửa đêm tỉnh dậy thì cơn đau hoành hành không ngủ lại được nữa, chỉ có thể ngồi, ngồi mệt quá thì lại nằm, đó là di chứng bệnh nghề nghiệp hồi còn trẻ, khi còn làm ở bộ phận thu mua bông, sợi đay. Khuyên đi phẫu thuật chữa bệnh, mẹ vợ tôi không nghe, bảo sợ phẫu thuật không thành công; đau quá không đi đâu được thì mẹ ở nhà mở ti vi ra xem rồi ngủ thiếp đi. Thế nhưng, những ngày như thế rất hiếm thấy, chỉ được ba ngày mẹ vợ tôi lại đi chơi mạt chược ăn tiền, lúc về nhà thì thằng hay thua đều hiện rõ trên nét mặt. Được tiền thì cứ như trẻ con, hiền từ và mỹ lệ; còn nếu thua tiền ư? Mẹ im lặng, làm việc nhà như một thú tiêu khiển, thi thoảng mới nói được một câu.
Mùa hè năm ngoái, mẹ vợ tôi cảm thấy mắt mình có vấn đề nhưng mẹ rất ít nói ra bệnh tình của mình vì không muốn làm phiền các con. Chỉ trong thời gian chưa đầy hai năm, mẹ vợ tôi đã ba lần làm phẫu thuật nhãn khoa, mỗi lần như thế tôi đều có mặt. Riêng lần thứ ba là tôi phải đi công tác xa, thu xếp đưa mẹ vào viện xong, tôi lên xe lửa đi Bắc Kinh. Hơn mười ngày sau về nhà thì mẹ cho tôi biết, mẹ muốn đi Thái Nguyên khám một lần, tôi biết là trước đây vì mẹ không giữ gìn nên mắt nhìn lờ mờ, không rõ.
Kết thúc hội nghị, tôi ở bệnh viện mắt mấy hôm, hiệu quả chữa trị cũng khá tốt. Đúng dịp quốc khánh, bệnh viện nghỉ nên liệu trình chữa bệnh có bị lui lại. Qua mấy ngày nghỉ lễ, mẹ con tôi lên tàu hỏa đi lên phía bắc, thấy bước chân của mẹ tập tễnh, dáng đi chậm chạp tôi mới nhận ra là mẹ nhìn không rõ nên mẹ sợ bị ngã. Bất đắc dĩ tôi phải nắm chặt cánh tay của mẹ bước vào thang máy, tôi đùa hô khẩu lệnh “bước đều, bước!”. Mẹ tôi cười, nụ cười vừa như miễn cưỡng, vừa như bất lực.
Đỡ mẹ xuống xe, người lái xe nhắc: “Người già đi lại khó khăn lắm, cho cụ xuống cửa trước đi!”. Ánh nắng chiều thu ấm áp cộng với lời nhắc chân tình của người lái xe khiến lòng chúng tôi ngập tràn tình cảm lâng lâng, thơm thảo.
Chúng tôi tìm một nhà trọ ở gần bệnh viện mắt, cơm trưa xong, nhân lúc còn sớm, tôi dắt mẹ ra công viên Long Đàm. Mẹ vợ tôi vốn không muốn đi vì mắt kém, chẳng nhìn thấy gì cả; tôi bảo: “Con sẽ là cặp mắt của mẹ mà!”. Mẹ vợ tôi gắt: “Nhưng mẹ lại là nỗi phiền toái cho các con!”, “Sao lại thế, nhà có người già như có báu vật cơ mà mẹ!”, từ khi cha mẹ tôi lần lượt qua đời, tôi mới nhận thức được rõ ràng hàm ý của câu tục ngữ đó. Đời người thật vô thường, người già trong nhà thường luôn bận tâm, luôn cằn nhằn...nhưng là một phúc phận. Tôi rất quý trọng tình cảm ấy cho nên đối với mẹ vợ, tôi luôn khiêm nhường, nhũn nhặn, bất luận mẹ vợ đúng hay sai, tôi đều thuận theo.
Trong công viên, cành liễu uốn cong theo gió, tha thướt vờn sát mặt nước hồ thu lăn tăn, hoa hải đường đã héo tàn nhưng cành lá vẫn còn xanh biếc. Chúng tôi tìm một chỗ ngồi yên tĩnh và tôi bắt đầu miêu tả phong cảnh cho mẹ vợ nghe. Bà khe khẽ thở dài, nuối tiếc vì mắt kém, chẳng nhìn rõ vật gì. Nâng một chén nước, cầm một cuốn sách lên là những thú tiêu khiến, cũng là những thói quen. Thú thực, tôi không thích những chỗ đông người mà ở thành phố thì tìm được một nơi yên tĩnh rất là khó khăn.
Một ông lão đẩy chiếc xe lăn vô ý va đụng vào tôi thời nhã nhặn vẫy vẫy tay tỏ ý xin lỗi, ngồi trên xe lăn ấy là một bà lão đang cầm ly nước đưa lên miệng, nước từ khóe miệng trào ra ngoài, ông lão vội lấy chiếc khăn giấy lau lau, thấm thấm...Cái cảnh cảm động ấy có thể minh họa cho câu tục ngữ “Vợ chồng nắm chặt tay nhau, tình sâu nghĩa nặng cùng nhau về già”. Quay đầu lại, tôi thấy mẹ vợ đã ngoẹo đầu sang một bên. Mẹ! Gió to thế này đừng có ngủ, mẹ mêt rồi thì ta đi về thôi! Tôi kéo tay mẹ, tả lại phong cảnh và tình người, mẹ vợ tôi nở nụ cười rạng rỡ.
Kết quả kiểm tra của bệnh viện còn tệ hơn dự liệu của chúng tôi. Bác sỹ nói: “Mắt mẹ anh bị bệnh tăng nhãn áp ác tính, cần phải nằm viện để phẫu thuật, nếu không thì sẽ không giữ được con mắt phải.”. Kết quả thật tàn nhẫn nhưng mẹ vợ tôi thì ngược lại, tỏ ra rất bình thản; tôi biết bà không muốn các con phải lo lắng vì mình.
Sách dành cho người khiếm thị |
Đưa mẹ đến trước cửa phòng phẫu thuật, tôi dặn: “Mẹ đừng có căng thẳng nhé, có con chờ mẹ ở ngoài này.”Tôi nắm tay mẹ, xoa xoa lòng bàn tay có phần lạnh giá “Mẹ cứ thả lỏng người đi, căng thẳng quá là không tốt cho mắt đâu!”. Tôi đưa cặp mắt rớm ướt tiễn mẹ vợ vào phòng phẫu thuật, cánh cửa đóng lại, lòng tôi thấy giá lạnh. Mẹ cô đơn, một mình trong phòng ấy, có lẽ mẹ cũng rất nhát gan. Phòng phẫu thuật có cái cửa ngách, tôi vội tiến đến, nhìn vào trong: Mẹ vợ tôi đang ngồi cứng người trên ghế. Ôi, mẹ đáng thương, mẹ đang nghĩ gì vậy?
Tôi lấy chậu nước và khăn mặt bông cho mẹ. Mẹ, mẹ thấy thế nào, có đau không? Mẹ cười cười, tôi đến xoa tay cho mẹ. Nắm đôi bàn tay gày guộc, khô héo, nghĩa là đã động đến quá khứ xa xôi của mẹ, đôi bàn tay cần cù, gian khổ nhưng vững chãi. Năm tháng vô tình, ai mà nghĩ là mẹ vợ tôi đã trở nên già nua đến thế! Thêm chút nước nóng nữa cho mẹ, hình như mẹ không thích phải không? Không được! Mẹ là bệnh nhân, vừa trải qua phẫu thuật mắt, phải giữ gìn, không được cúi đầu, đã có con đây!
Ánh dương rọi qua cửa sổ, dịu dàng trải nắng trên giường bệnh. Mẹ vợ tôi khom người, đầu cúi thấp, miệng thở hổn hển, đó là thói quen đã có từ lâu. Vì bệnh tình của mẹ, phải gọi mẹ tỉnh lại, mẹ! Mẹ hãy tựa vào chiếc chăn đi nào, không được cúi đầu xuống thế! Mẹ tôi cười: “Quen mất rồi, không tự chủ mình được.” “Nhưng, như thế sẽ làm mắt mẹ bị tăng nhãn áp, không có lợi cho phục hồi đôi mắt, mẹ phải phối hợp thì mới tốt.”
Mẹ ngồi thẳng dậy, vuốt mái tóc bạc trắng, bộ quần áo bệnh nhân rộng thùng thình nhưng ở trong bệnh viện, có mấy ai để ý đến những cái thứ vặt vãnh ấy. Tôi hài lòng, cười: “Mẹ, thế là ổn hơn rồi đấy!”. Nhìn bộ dạng tươi tỉnh, hiền từ của mẹ, thật không biết là trong lòng mẹ đang thỏa mãn hay đang thấy bất lực. Tôi hối mẹ xuống đất, dắt mẹ đi đi, lại lại, ánh nắng từ cửa sổ phía tây chiếu vào hành lang, hắt bóng mẹ con tôi lên tường lúc dài, lúc ngắn.
Sau phẫu thuật, mẹ vợ tôi hồi phục rất tốt, các bác sỹ nói mặc dù đã cố gắng tối đa nhưng cũng chỉ là để giữ được con mắt chứ thị lực thì không cải thiện được, đối diện với kết quả ấy, thật chẳng có thể làm gì được. Lúc ra viện, mẹ bảo vẫn còn thấy có một chút ánh sáng nhưng khiến mắt bị chói rất khó chịu. Nghe mẹ nói lời vô trợ đến xót lòng như thế tôi mới ý thức được những cố gắng vô ích của mình, có lúc còn cảm thấy đó là sự sai lầm, nếu như đi khám bệnh sớm hơn một ngày thì kết quả liệu có tốt hơn không?
Mẹ vợ cô độc, một mình trong căn nhà lạnh lẽo, buồn tẻ nên vợ chồng tôi thường xuyên đến thăm, làm cơm ăn, trò chuyện cho vui. Mỗi lần đến đều thấy mẹ ngồi một mình trên ghế sô fa, trên đùi phủ một chiếc chăn bông nhỏ, đầu cúi thấp, ngủ gà ngủ gật. Gọi một tiếng, mẹ lập tức ngảng đầu lên, mỉm cười. Trong thời khắc ấy, tôi chỉ có một tâm nguyện là, làm sao cho dải đường núi hồng rực lên, liễu nảy chồi biếc, hải đường bung hoa, mặt nước hồ xanh trong...để lại đưa mẹ vợ dạo chơi...
Trần Dân Phong (dịch)