Kế thừa giá trị văn hóa truyền thống dân tộc trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa (phần II)
Giá trị văn hóa dân tộc truyền thống tồn tại khách quan dưới dạng tiềm năng, nó chỉ thật sự sống lại và phát huy tác dụng trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa khi có sự kế thừa.
Ảnh minh họa |
Kế thừa ở đây được xét theo quan điểm biện chứng, không chỉ là bảo tồn, giữ gìn giá trị văn hóa dân tộc truyền thống mà phải phát triển và nâng cao vai trò của những yếu tố này trong điều kiện mới. Kế thừa ở đây bao hàm cả lọc bỏ và vượt gộp giá trị văn hóa dân tộc truyền thống làm động lực cho công nghiệp hóa – hiện đại hóa.
Kế thừa giá trị văn hóa dân tộc truyền thống trong đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa phải là cách làm sáng tạo. Do đó, cần thực hiện tốt một số biện pháp cơ bản sau:
Một là, cần lựa chọn các giá trị văn hóa dân tộc truyền thống tiêu biểu, có tác dụng to lớn làm động lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa. Tùy theo hướng nghiên cứu, các nhà văn hóa đã đưa ra một hệ giá trị văn hóa dân tộc truyền thống khác nhau.
Dưới góc độ nghiên cứu này, cần phải lựa chọn ba giá trị cơ bản là chủ nghĩa yêu nước; tinh thần lao động cần cù; trí thông minh, sáng tạo để làm động lực cho đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa hiện nay. Bởi vì, chủ nghĩa yêu nước là giá trị cao nhất trong thang giá trị văn hóa dân tộc truyền thống, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ lịch sử Việt Nam, “bộ lọc” của mọi giá trị, có tác dụng định hướng các giá trị văn hóa dân tộc khác.
Lịch sử cũng đã chứng minh khi nào tinh thần yêu nước được phát huy cao độ thì dân tộc ta vượt qua được mọi khó khăn thử thách, dù phức tạp đến đâu. Điều này đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tổng kết: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”. Yêu nước, trong chiến tranh biểu hiện cao nhất là phải hy sinh tất cả để giành độc lập, tự do cho dân tộc, còn trong sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa hiện nay yêu nước phải thể hiện ở khát vọng cao nhất là làm giàu cho Tổ quốc. Muốn làm giàu cho Tổ quốc thì phải cần cù.
Do đó, tinh thần lao động cần cù phải được phát huy cao độ, “đem sức ta để giải phóng cho ta”. Mỗi người dân lao động hăng say là điều kiện quyết định để “dân giàu, nước mạnh” và mới có thể tận dụng điều kiện thuận lợi cũng như vượt qua khó khăn do hoàn cảnh thế giới đem lại. Công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước cần phải có khoa học kỹ thuật hiện đại.
ảnh minh họa |
Việt Nam là nước tiến hành công nghiệp hóa - hiện đại hóa sau nên có thể tham khảo và rút kinh nghiệm từ các nước đi trước, song điều kiện mỗi nước rất khác nhau. Do đó, trí thông minh, sáng tạo của con người Việt Nam cần được phát huy cao độ. Có như vậy dân tộc ta mới có thể thực hiện những bước nhảy vọt để rút ngắn quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa.
Hai là, cần cụ thể hóa các phương thức biểu hiện giá trị văn hóa dân tộc truyền thống trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa để mọi người dễ hiểu và chuyển hóa thành hành động thiết thực. Nếu như giành độc lập tự do là khát vọng cháy bỏng của các thế hệ cha anh đi trước thì phấn đấu đưa nước ta trở thành nước công nghiệp sánh vai với các cường quốc năm châu là mục tiêu cao cả mà thế hệ hôm nay phải thực hiện.
Hồ Chí Minh cũng đã từng nhấn mạnh “nếu nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”. Do vậy, cần phải thổi bùng trong các thế hệ hôm nay nhất là thế hệ trẻ khát vọng làm giàu chính đáng. Có niềm tin sâu sắc vào lý tưởng cách mạng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn.
Vì vậy, để kế thừa có hiệu quả giá trị văn hóa dân tộc truyền thống trong đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa cần phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo làm cho giá trị văn hóa dân tộc truyền thống thấm sâu vào mỗi con người. Đặc biệt cần tập trung vào các giá trị tiêu biểu và cụ thể hóa nó với từng ngành, từng lĩnh vực để mọi người làm theo.
Ba là, tạo ra các điều kiện và môi trường xã hội thuận lợi làm cơ sở và động lực cho mỗi người phát huy tốt nhất giá trị văn hóa dân tộc truyền thống trong thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Tiến hành công nghiệp hóa - hiện đại hóa là trách nhiệm của toàn xã hội, của mỗi người dân. Mỗi người thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ mà xã hội giao là đang góp phần vào sự nghiệp chung của đất nước.
Trong mỗi con người Việt Nam luôn tiềm ẩn một hệ giá trị văn hóa dân tộc truyền thống, có những giá trị đang chảy trong huyết quản họ hàng ngày, hàng giờ. Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng không phải lúc nào giá trị văn hóa dân tộc truyền thống cũng được thể hiện đầy đủ thành những hành động trong cuộc sống khi mà nhiều người còn phải đang vất vả vật lộn với cuộc sống mưu sinh.
Ảnh minh họa |
Do đó, vai trò của Đảng và Nhà nước trong việc tạo ra những điều kiện thuận lợi để mỗi người dân dù ở vị trí xã hội khác nhau đều có thể phát huy tốt nhất giá trị văn hóa dân tộc truyền thống trong thực hiện thắng lợi các mục tiêu của công nghiệp hóa - hiện đại hóa là rất quan trọng.
Thực hiện yêu cầu này Đảng và Nhà nước cần nghiên cứu và ban hành các cơ chế, chính sách phù hợp hơn nữa để kết hợp chặt chẽ giữa tuyên truyền, giáo dục giá trị văn hóa dân tộc truyền thống với đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước. Thi đua trong lao động sản xuất được thực hiện với nhiều biện pháp, trong đó giá trị văn hóa dân tộc truyền thống luôn là chất kích thích quan trọng, mạnh mẽ để mỗi người ra sức làm giàu chính đáng cho bản thân và đóng góp ngày càng nhiều hơn cho đất nước.
Đồng thời thực hiện tốt dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng và củng cố vững chắc khối đại đoàn kết dân tộc: “lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm điểm tương đồng, xóa bỏ mặc cảm, định kiến về quá khứ, thành phần giai cấp, chấp nhận những điểm khác nhau không trái với lợi ích chung của dân tộc”. Cùng với đó cần kết hợp và giải quyết tốt mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân với lợi ích tập thể, giữa tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.
Tóm lại, công nghiệp hóa - hiện đại hóa là quá trình lâu dài, gian khổ. Kế thừa giá trị văn hóa dân tộc truyền thống có ý nghĩa sống còn trong tạo ra động lực tinh thần của quá trình này. Ý thức sâu sắc tầm quan trọng của vấn đề đó Đảng ta trong Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI tiếp tục nhấn mạnh vai trò to lớn của giá trị văn hóa dân tộc truyền thống đối với sự nghiệp cách mạng: “Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc... Phát huy các giá trị văn hóa truyền thống”.
Tư tưởng chỉ đạo này cần được quán triệt sâu rộng và đi vào thực tiễn để mỗi người Việt Nam đều có thể góp phần tích cực nhất trong thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
Thạc sỹ Vũ Văn Bách