Hướng tới 94 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2019)
Nghề báo - Hy sinh và vinh quang
Nghề báo được biết đến là nghề vất vả, hiểm nguy, nhưng cũng là nghề vinh quang đối với những nhà báo chân chính. Tại buổi Tọa đàm về nghề báo cho SV Học viện Báo chí, chúng tôi là những người trẻ may mắn khi có cơ hội gặp gỡ, tiếp thu những câu chuyện về nghề của các bậc đi trước, để hiểu được phần nào những gian lao vất vả khi lựa chọn nghề báo.
Cần có chữ “Duyên” với nghề
Chúng tôi may mắn được Nhà báo Ngô Thị Thanh Thủy- Phó trưởng phòng văn hóa, Ban văn hóa xã hội, Đài Tiếng nói Việt Nam dành thời gian tâm sự những câu chuyện về nghề. Cô là người có duyên theo nghề báo từ khi còn trẻ, cô chia sẻ: “Nghề chọn mình chứ mình không chọn nghề”. Sau khi rời ghế trường ĐH Tổng hợp Hà Nội, cùng với niềm say mê và nhiệt huyết của tuổi trẻ, cô bắt đầu tham gia sản xuất các chương trình của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV). Với sự cống hiến suốt 30 năm trong nghề, Nhà báo Thanh Thủy đã tích lũy nhiều kinh nghiệm và bài học sâu sắc về nghề báo. Cô dành những chia sẻ cho các bạn trẻ: “Nếu không có đam mê, sở trường, năng khiếu thì không nên làm nghề báo, nhất là với nữ. Xác định thực sự làm nghề, thì phải vượt qua rất nhiều khó khăn, rất nhiều trở ngại. Trước hết làm báo là mình tu rèn đạo đức, phải có sự kiên nhẫn trong ứng tác với từng đối tượng. Lắm lúc có thể mình gặp nhân vật có địa vị trong xã hội, cũng có thể vào nơi rất lam lũ của bà con cần lao, mình cần chia sẻ, gần gũi, đồng hành cùng với họ”.
Nhà báo Ngô Thị Thanh Thủy |
Thiếu tướng- Nhà văn Nguyễn Hồng Thái, Phó Cục trưởng Cục Khoa học - Chiến lược và Lịch sử Công an, Tổng Biên tập Tạp chí Công an nhân dân (nguyên Phó Tổng biên tập Báo Công an nhân dân), ông đã chia sẻ với các bạn trẻ về việc mình vốn có mấy chục năm là một chiến sỹ an ninh rồi mới chuyển sang làm báo chuyên nghiệp. Trong suốt hành trình làm báo hơn 20 năm qua, từ kinh nghiêm thực tiễn, ông đã có những chia sẻ: “Tôi nghĩ, khi các em chọn nghề báo, các em cũng không nghĩ đó là một nghề nguy hiểm, vì các em là người trẻ mới vào, sục sôi đam mê, thấy được đi đây đi đó, được chụp ảnh, được gặp chính khách, lãnh đạo, được gặp tất cả mọi người… đó chỉ là bề nổi, mà không biết được sự nguy hiểm của nghề. Mặc dù sống trong môi trường nhiều khi không an toàn, nhưng những người dám chấp nhận nghề này thì cảm giác đầu tiên của tôi là rất thông cảm”. Với năng lực thực tiễn và kinh nghiệm công tác trong lĩnh vực báo chí - xuất bản, ông là tấm gương một nhà báo có tâm, có tầm, để thế hệ trẻ chúng tôi học hỏi, tiếp thu những bài học kinh nghiệm mà ông truyền đạt.
Câu chuyện của hai nhà báo kỳ cựu ở trên đã minh chứng rằng: Có rất nhiều nhà báo đến với nghề báo như một cái duyên, đi lên bằng nghề với nhiệt huyết và tình yêu mãnh liệt. Đối với Thiếu tướng- Nhà văn Nguyễn Hồng Thái và Nhà báo Thanh Thủy, chữ “Duyên” đã đưa cả hai đến với nghề báo, để rồi với kinh nghiệm nhiều năm làm nghề, cả hai đã đưa ra những bài học và lời khuyên vô cùng quý báu cho những người trẻ mới chập chững vào nghề như chúng tôi.
Nghề báo đòi hỏi sự trung thực, dấn thân và hy sinh
Bài học đầu tiên mà chúng tôi được căn dặn ghi nhớ về nghề báo, đó là sự trung thực. Từ suy nghĩ đến hành động, từng con chữ viết ra, tất cả đều phải trung thực. Nhà báo phải lao vào thực tế, thâm nhập hiện trường; bởi những nhân vật gặp ngoài đời, những tình huống thực tiễn chính là bài học vô giá mà bất kỳ trường lớp nào cũng không dạy chúng ta. Nhà báo Thanh Thủy chia sẻ khi phụ nữ làm báo, rằng: Người phụ nữ khi làm báo thì phải cố gắng gấp nhiều lần, phải vượt qua nhiều khó khăn trở ngại, phải cân bằng nhiệm vụ của nghề nghiệp và trách nhiệm với gia đình. Sự dấn thân trong nghề cũng là yếu tố quan trọng cần phải có: “Bùn lầy mình có thể bước xuống, đấy là người làm báo, phải đồng hành, chia sẻ, mới có những bài viết chi tiết, quan sát để ra được những từ ngữ, có được một bài báo thực sự đi vào quần chúng”. Cô cũng khẳng định: Những người làm báo, không riêng gì phụ nữ, cần phải có những yếu tố: Trung thực, có kiến thức, tình yêu nghề, đam mê. Đối với nhà báo nữ, sẽ phải tận dụng được tốt hơn, đó là sự khôn khéo, phải luôn luôn nghiên cứu, nhiều tình huống phải đấu trí thì mới thành công được. Nghề làm báo cần có sự uyển chuyển nhưng phải kiên quyết, phải biết mục đích cuối cùng, để chúng ta biết phải đi bằng con đường như thế nào.
Nghề báo cần lắm “ngọn lửa” say mê, cả sự dấn thân và hy sinh thầm lặng - đó là bài học về nghề mà chúng tôi được căn dặn ghi nhớ. Thiếu tướng - Nhà văn Nguyễn Hồng Thái khẳng định: “Ngay cả những công việc mình không phù hợp, không ưa thích, mình vẫn trăn trở, vẫn phải làm với chất lượng hiệu quả cao nhất, thì mình mới có thể thành công được. Làm báo bây giờ phải trung thực, trực tiếp, tư liệu mới, hấp dẫn từ hiện trường”. Ông nhấn mạnh về sự hy sinh của những nhà báo nữ: “Nghề báo đi đêm đi hôm, đi công tác, đòi hỏi phải thay đổi từng ngày, từng con chữ trong đầu luôn phải sáng tạo, mà người phụ nữ thì phải lo toan bao thứ việc trên đời, vẫn phải đảm bảo công việc và sức lao động luôn bằng đàn ông, thì tôi thấy họ phải vô cùng cố gắng, nên nhiều khi thua thiệt”. Được biết phu nhân của Thiếu tướng - Nhà văn Nguyễn Hồng Thái cũng là một nữ nhà báo kỳ cựu, trong một gia đình có cả hai vợ chồng làm báo bận rộn và vất vả, chắc hẳn ông đã có những thấu hiểu, thông cảm và chia sẻ áp lực nghề nghiệp với người vợ của mình. Ông dành lời khuyên cho chúng tôi: “Nghề báo là một nghề khắc nghiệt, nguy hiểm đến cả tính mạng, gần như là nó vắt kiệt sức của mỗi chúng ta. Khi chọn nghề báo là chấp nhận sự thua thiệt. Cho nên, những người chọn nghề báo là những người dũng cảm, mà phụ nữ/ con gái chọn nghề báo càng dũng cảm hơn”.
Nghề báo - cay đắng và vinh quang
Nhiều bạn trẻ, trong đó có cả chúng tôi, luôn nhìn nhà báo thành đạt như hào quang chói lọi, bởi họ có những tác phẩm báo chí hay, họ có những bài học kinh nghiệm xương máu cho những người mới đang chập chững vào nghề. Để có một tác phẩm báo chí đi vào lòng người, tiếp cận được rộng rãi công chúng, đó là cả một hành trình gian nan vất vả. Nghề báo cần có sự uyển chuyển nhưng phải kiên quyết. Nếu như chúng tôi chỉ quẩn quanh trong lối suy nghĩ: đây là nghề không phải lao động chân tay, được ngồi phòng máy lạnh, gõ bàn phím vi tính… thì chỉ thầy nghề báo là một màu hồng. Nếu như chúng tôi không được trực tiếp lắng nghe những chia sẻ của những nhà báo kỳ cựu thì làm sao thấu hiểu được phần nào những hy sinh, đánh đổi của nhà báo dành cho nghề. Những lời khuyên của thế hệ đi trước luôn có ích và thực tế cho chúng tôi. Thiếu tướng Nguyễn Hồng Thái căn dặn “Các em chuẩn bị vào nghề báo, các em phải chuẩn bị 200%. Đòi hỏi của nhà báo trong tương lai là sự hiểu biết phải hết sức rộng, nhiều lĩnh vực, kể cả pháp luật, kể cả thời cuộc thì các bạn mới biết xử lý công việc của mình”. Nhà báo Thanh Thủy cũng đã dành những lời động viên cho những bạn trẻ có đam mê làm báo: “Các bạn trẻ hiện nay đang nắm cho mình một lợi thế là được trang bị công nghệ để làm báo hơn chúng tôi ngày xưa rất nhiều, cần biết sử dụng một cách thông minh, khoa học để nó giúp ích cho mình, các bạn sẽ giỏi cả chuyên môn nếu các bạn ham học, cầu thị, lắng nghe. Tôi hoàn toàn tin vào thế hệ trẻ làm báo, các bạn hãy nghiêm túc nhìn nhận một cách đa chiều, có đầu tư thì mình sẽ gặt hái được nhiều kết quả”.
Tôi xin trích dẫn những dòng tâm sự mà bản thân vô cùng ấn tượng và ghi nhớ về bài viết “Nghĩ về vinh nhục của một nghề cao quý” mà Thiếu tướng- Nhà văn Nguyễn Hồng Thái viết nhân dịp 21/6/2018:“Suy ra nghề báo cũng thế thôi. Khi điều tra, phản ánh, đấu tranh về sự kiện báo chí chính đáng, kết quả thắng lợi trong sự bảo vệ của pháp luật, bảo vệ lẽ phải, nếu được tặng một phần thưởng nào đó, đón nhận giữa thanh thiên bạch nhật như giải báo chí Quốc gia, hay đơn giản chỉ là lời cảm ơn từ sâu thẳm đáy lòng của một người dân nghèo, đó há không phải là niềm vinh quang sao?”.
Bài học chúng tôi nhận thức về nghề qua chia sẻ của hai nhà báo kỳ cựu ở trên, là bài học về sự song hành giữa cay đắng và vinh quang. Nhà báo cần vượt qua được những khó khăn gian nan, cũng như cám dỗ của nghề nghiệp, nắm bắt kịp thời được xu thế phát triển của báo chí, tận dụng thế mạnh của công nghệ để làm báo tốt hơn trong nền báo chí hiện đại. Thành công của nghề nghiệp, chính là những tác phẩm báo chí có ích cho độc giả, có ích cho xã hội.
Bích Ngọc