Nguy cơ từ phán quyết với bà Yingluck
Dù Tòa án Tối cao Thái Lan sẽ tuyên phạt như thế nào vào ngày 25/8, chính quyền quân sự cũng là người thua cuộc: Bị “mất mặt” nếu bà Yingluck Shinawatra được tuyên trắng án; hoặc đối mặt nguy cơ chia rẽ chính trị sâu sắc, thậm chí một vòng xoáy bạo lực mới, nếu bà bị kết tội.
17 tỷ USD và 10 năm tù
Bà Yingluck bị cáo buộc bất cẩn trong việc quản lý một hệ thống trợ giá lúa gạo trị giá hàng tỷ USD. Theo đó chính phủ thu mua gạo từ nông dân với giá cao hơn giá thị trường. Hậu quả là những kho chứa gạo mục rữa, thao túng giá gạo thế giới và đánh mất vị trí nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới của Thái Lan. Tổn thất ước tính lên tới 17 tỷ USD. Nếu bị tuyên có tội vào ngày mai, bà có thể phải đối mặt với bản án 10 năm tù giam.
Trước đó, năm 2015, Hội lập pháp quốc gia (NLA), cơ quan lập pháp cao nhất dưới thời chính quyền quân sự, đã bỏ phiếu nhất trí luận tội bà Yingluck và cấm bà tham gia chính trị trong vòng 5 năm vì tội xao nhãng nhiệm vụ trong việc giám sát chương trình trợ giá lúa gạo, gây thiệt hại lớn cho đất nước. Bà Yingluck bác bỏ mọi cáo buộc và khẳng định mình là nạn nhân của một “trò chơi chính trị” từng cán nát gia đình Shinawatra và giờ đến lượt bà.
Nếu ngày mai Tòa án tuyên bà có tội, phán quyết này sẽ “đổ thêm dầu vào ngọn lửa” giận dữ chống chính phủ và có thể làm bùng phát một làn sóng biểu tình thách thức chính phủ, đặc biệt ở khu vực miền Bắc và Đông Bắc, nơi đông đảo người nông dân bấy lâu nay vẫn dành sự ủng hộ nhiệt thành nhất cho gia đình nhà Shinawatra.
Một thủ lĩnh phong trào “Áo đỏ” ủng hộ nhà Shinawatra ở thành phố Khon Kaen (Đông Bắc) cảnh báo nếu cựu Thủ tướng bị tuyên phạt, các lực lượng chống đối ngầm chắc chắn sẽ hành động. Ông cho biết đã có một loạt kế hoạch đốt lốp xe biểu tình tại 10 địa điểm ở Khon Kaen. Ngoài ra, có tin cho biết hơn 3.000 người ủng hộ bà Yingluck, thuộc lực lượng “Áo đỏ”, có thể xuất hiện trước tòa vào ngày ra phán quyết. Nếu diễn ra thì đây sẽ là một cuộc tập hợp chính trị lớn nhất ở Thái Lan kể từ khi chính phủ của bà Yingluck bị lật đổ trong cuộc đảo chính năm 2014.
Các kế hoạch trên bất chấp việc người phát ngôn của bà Yingluck khẳng định rằng cựu Thủ tướng không đồng ý với những đe dọa sử dụng vũ lực, và đảng của bà kêu gọi mọi sự ủng hộ dành cho bà nên được thể hiện dưới hình thức hòa bình.
Thủ tướng đương nhiệm Prayuth Chan-ocha, người đã lật đổ bà Yingluck, cho biết chính quyền quân sự không muốn sử dụng vũ lực.
“Phép thử” chính trị
Phán quyết ngày mai được xem như một phán quyết chính trị nhiều hơn là một phán quyết pháp lý. Vụ kiện chống lại bà Yingluck là vụ mới nhất trong cuộc tấn công kéo dài một thập kỷ qua chống lại cỗ máy chính trị do anh trai bà – cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra - lập ra và điều hành.
Những người chỉ trích cho rằng hệ thống trợ giá trên thực chất do ông Thaksin “giật dây” nhằm tăng cường sự ủng hộ của các cử tri nông thôn từng đem lại chiến thắng liên tiếp cho đảng của ông trong mọi cuộc bầu cử từ năm 2001.
Cựu trùm tư bản truyền thông này cũng bị lật đổ trong cuộc đảo chính khác vào năm 2006 và đang sống lưu vong nhằm tránh thực thi bản án tù được tuyên năm 2008 vì tội tham nhũng. Cuộc đảo chính năm 2006 đã đẩy Thái Lan vào nhiều năm tranh giành quyền lực – đôi khi mang tính bạo lực – giữa những người ủng hộ ông Thaksin, chủ yếu là những người nông dân ít học, với những người chống lại ông, gồm các tầng lớp trung lưu và thượng lưu sống tại các khu đô thị, và các tướng lĩnh quân đội.
Hiện, ông Thaksin chưa đưa ra bình luận gì về trường hợp của người em gái Yingluck.
Theo các chuyên gia, ít khả năng xảy ra các cuộc biểu tình rầm rộ và lan rộng sau phán quyết sắp tới của tòa, bởi quân đội đang áp dụng các biện pháp an ninh nghiêm ngặt. Nhưng về lâu dài, phán quyết ngày mai có thể ngăn cản các chính phủ tương lai can thiệp để hỗ trợ thị trường. Nói cách khác, vụ xét xử này sẽ là “phép thử” đối với các chính trị gia tương lai trong việc quản lý đất nước. Đây chính là tác động về chính trị.
Một phán quyết vô tội đối với bà Yingluck sẽ tiếp thêm sức mạnh cho đảng Puea Thai (Vì Nước Thái) đang đối mặt với nhiều khó khăn của nhà Shinawatra, và tăng thêm hy vọng cho họ trong một cuộc tổng tuyển cử mà quân đội đã hứa tổ chức vào năm 2018. Hai thủ lĩnh tiềm năng của đảng này đã nổi lên và một trong số đó là người nhà Shinawatra.
Nhưng nếu tòa tuyên có tội, phán quyết này sẽ đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp chính trị của bà Yingluck, giáng một đòn đau vào gia đình Shinawatra và những người trung thành với họ. Nguy hiểm hơn, kịch bản này sẽ càng làm sâu sắc thêm sự chia rẽ chính trị mà quân đội đã cam kết hàn gắn.
Nói tóm lại, dù Tòa tuyên phạt như thế nào, chính quyền quân sự cũng sẽ là người thua cuộc. Nếu bà Yingluck được tuyên trắng án, các tướng lĩnh sẽ rất “mất mặt” vì quân đội từng biện hộ cho cuộc đảo chính năm 2014 là nhằm xóa sổ hệ thống các chính trị gia tham nhũng. Nhưng nếu bà Yingluck bị tuyên có tội, thì các tướng lĩnh cũng sẽ không tránh khỏi nguy cơ chia rẽ chính trị sâu sắc hơn và một làn sóng phản đối mới./.