Ông Trump không kỳ vọng nhiều cuộc gặp với Putin
Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ có cuộc gặp với người đồng cấp Nga Vladimir Putin vào ngày 16/7. Dù thừa nhận không kỳ vọng một kết quả đột phá nhưng ông Trump nhấn mạnh rằng việc thượng đỉnh Mỹ - Nga diễn ra là một điều tốt đẹp rồi.
"Tôi đến dự hội nghị với kỳ vọng thấp", Trump nói với CBS khi chơi golf tại Turnberry, Scotland trước khi lên đường sang Phần Lan. "Tôi không có kỳ vọng cao".
Tổng thống Mỹ gặp nhà lãnh đạo Nga trong bối cảnh hai nước không có sự tin tưởng, quan hệ song phương tồi tệ ở nhiều khía cạnh quan trọng, ví dụ như lệnh trừng phạt hay trục xuất các nhà ngoại giao. Cuộc hội nghị là sáng kiến riêng của tổng thống Mỹ, một kết quả được đưa ra nhờ niềm tin rằng một mối quan hệ cá nhân có thể vượt qua những vấn đề phức tạp của thế giới.
Kể cả không đạt được thỏa thuận nào, Hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ cũng mang tính biểu tượng cao |
Theo nhiều nguồn tin, ông Trump đưa ra lời mời trong một cuộc điện đàm ngoài kế hoạch với ông Putin sau khi tổng thống Nga tái đắc cử hồi tháng 3. Dù được các quan chức khuyên không nên chúc mừng ông Putin nhưng ông Trump đã làm ngược lại và còn mời người đồng cấp đến Washington.
Tổng thống Mỹ thường có hành động tỏ ý chào đón ông Putin, như ca ngợi sự tài giỏi của tổng thống Nga và muốn 2 người trở thành bạn bè. Về phần mình, ông Putin cũng đáp lại những lời "có cánh" của ông Trump nhưng vẫn phát biểu chỉ trích "chính phủ Mỹ"
Tuy nhiên, với một chương trình nghị sự được thực hiện vào phút chót và chưa hoàn thiện, khả năng ra đời của một thỏa thuận quan trọng là điều khó xảy ra. Rất nhiều người Nga lo ngại rằng ông Trump có thể chưa thật sự hiểu những vấn đề phức tạp hiện nay dù có ý định hòa giải.
Ngay trước thềm hội nghị, Bộ Tư pháp Mỹ thậm chí dội gáo nước lạnh vào bầu không khí thượng đỉnh khi buộc tội 12 nhân viên tình báo Nga xâm nhập mạng máy tính đảng Dân chủ vào năm 2016 để gây ảnh hưởng đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.
Cuộc họp giữa ông Putin và ông Trump dự kiến sẽ bắt đầu lúc 13 giờ 15 phút (giờ địa phương). 4 vấn đề nóng có thể là chủ đề chính của chương trình nghị sự bao gồm:
Cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Tổng thống Mỹ 2016
Trong tất cả các dịp ông Trump và ông Putin gặp nhau, cũng như trong rất nhiều các tuyên bố công khai, cả hai nhà lãnh đạo đều bác bỏ các cáo buộc về vấn đề này. Mặc dù vậy, các tuyên bố không dính líu gì đến vụ việc của cả hai vị Tổng thống có thể đã có những ảnh hưởng nhất định đến hình ảnh của chính họ, đưa họ vào thế lấp lửng, không thể phản đối, mà cũng không thể công nhận.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, hôm 13/7 đã hứa hẹn với Quốc hội nước này rằng, Tổng thống Donald Trump sẽ có quan điểm rõ ràng về vấn đề này khi gặp ông Putintại Thượng đỉnh Helsinki.
Theo giới quan sát, đây là một hồ sơ khó, hy vọng có được một thỏa thuận thực sự tại Thượng đỉnh Helsinki là rất mong manh, vì nó sẽ dẫn đến các rủi ro về mặt chính trị đối với Tổng thống Trump. Mà cả hai ông Putin và Trump đều không muốn điều đó xảy ra. Nhưng với tính cách mạnh mẽ, khó đoán cũng như vị thế của Tổng thống Trump và Tổng thống Putin, thì dư luận vẫn có thể hy vọng vào một cách tiếp cận mới để có thể đạt được một tiến triển nào đó cho vấn đề này.
Vấn đề Ukraine
Hồ sơ Ukraine cũng là một trong các vấn đề nóng, thường được Nhà trắng và Điện Kremlin đưa lên bàn nghị sự. Đặc biệt, kể từ năm 2015 sau khi có thỏa thuận Minsk II với điều khoản yêu cầu quân đội nước ngoài rút khỏi miền đông Ukraine và quân đội Ukraina được phép kiểm soát biên giới vùng ly khai cùng với Nga.
Bên cạnh đó, Hiệp ước Minsk II cũng tăng quyền tự chủ cho các khu vực ly khai. Ngoài ra, các đề xuất gần đây của Nga để lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp quốc (LHQ) tham gia vào giữ gìn hòa bình ở Ukraine đã thu hút sự chú ý, mặc dù các nhà đàm phán phương Tây cho rằng, đến nay, nhiệm vụ này ở Ukraine là không đáng lo ngại.
Vì thế, việc đạt được một thỏa thuận tạm thời tại Thượng đỉnh Helsinki về lực lượng giữ gìn hòa bình LQH tại Ukraine sẽ là bước đột phá và dẫn tới một cuộc tranh luận mới về những biện pháp trừng phạt hạn chế.
Chiến trường Syria
Sự quan trọng của hồ sơ Syria đến nỗi theo thông tin được một quan chức cấp cao giấu tên của chính quyền Trump cung cấp cho báo The Daily Beast, các trợ lý của ông Trump đang cố gắng gạt bỏ chủ đề Syria ra xa khỏi chương trình nghị sự Thượng đỉnh Mỹ - Nga do lo ngại những “rủi ro”.
Nhiều người Syria đang lo ngại rằng ông Trump sẽ phó mặc họ cho sự định đoạt của Tổng thống Bashar Assad – người được Tổng thống Putin hậu thuẫn. Các trợ lý của ông Trump cho biết hiện tại vẫn chưa có thông tin gì về việc 2 nhà lãnh đạo có hội đàm về Syria hay không nhưng họ vẫn muốn đảm bảo chắc chắn rằng vấn đề này sẽ không được đề cập tới vì bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra.
Tuy nhiên khả năng ông Trump sẽ "chiều lòng" các trợ lý ngày càng ít đi vì hôm 13/7 ở London, ông Trump đã nói với báo giới rằng ông dự định sẽ mang vấn đề Syria ra thảo luận với ông Putin khi họ đối thoại riêng, không có trợ lý và không có truyền thông ghi hình vào ngày 16/7 này.
Kiểm soát vũ khí
Cả Nga và Mỹ gần đây đều gián tiếp công nhận rằng, cuộc chạy đua vũ trang giữa hai nước là có thật và vấn đề này đang nhận được sự quan tâm của cả hai bên. Do đó, một giải pháp tương đối dễ dàng để các bên thực hiện việc kiểm soát vũ khí là mở rộng hiệp ước START Mới sẽ hết hạn vào năm 2021, kéo dài thêm 5 năm nữa.
Tuy nhiên, thực hiện việc mở rộng Hiệp ước này lại có thể vấp phải một loạt các trở ngại. Thứ nhất là bởi Hiệp ước đã được đàm phán và ký kết theo cách thức dưới thời Tổng thống Barack Obama (có thể lại không được Tổng thống Trump ưng ý); Thứ hai, Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton hiện tại lại không mấy mặn mà với các loại thỏa thuận vũ khí hạt nhân kiểu này.
Thứ ba, việc mở rộng Hiệp ước Start Mới sẽ làm dấy lên các câu hỏi trong Quốc hội Hoa Kỳ về các vi phạm của Nga về thực thi các thỏa thuận vũ khí khác như Hiệp ước các Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF) được hai bên ký kết tháng 12/1987. Và cuối cùng, nếu đưa hồ sơ này ra, Nga cũng sẽ có lý do để đưa việc Mỹ đặt các hệ thống phòng thủ tên lửa đã được Lầu năm góc triển khai ở Đông Âu lên bàn nghị sự.
Do đó, một mô hình đàm phán kiểu thời Chiến tranh Lạnh, gồm nhiều vấn đề giải quyết trong nhiều giai đoạn cho hồ sơ kiểm soát vũ khí hạt nhân có thể sẽ được áp dụng tại Thượng đỉnh lần này.
Giới quan sát cho rằng, việc đạt được bất cứ thỏa thuận nào của một trong bốn hồ sơ trên đều là thành công đáng kể của cuộc gặp thượng đỉnh. Tuy nhiên, nhiều ý kiến nghiêng về khả năng sẽ không có một thỏa thuận nào được ghi nhận tại Helsinki, nhưng cũng không thể coi là một sự thất bại, bởi ít nhất, cuộc gặp này cũng có ý nghĩa biểu tượng, là bước khởi động cho các hội nghị cấp Bộ trưởng hai nước để đưa đến việc giải quyết thực chất vấn đề tồn tại giữa hai bên./.
Nam Khánh