Không làm "Thày bói xem voi"
Chuyện xưa kể rằng nhân một ngày ế khách, mấy thầy bói rủ nhau đi xem voi. Các thày đều bị mù nên xem bằng cách sờ voi. Mỗi người sờ một thứ: Tai, vòi, ngà, chân và đuôi nên mỗi người nói về con voi một kiểu. Nhà báo tiếp cận một vấn đề nếu không cẩn thận xem xét theo nhiều góc độ, rất dễ có kết quả như thày bói xem voi vậy.
Báo chí đã có nhiều việc giống như vậy. Đó là các trường hợp một số người, một số doanh nghiệp được biểu dương khen ngợi trên các phương tiện thông tin đại chúng nhưng sau một thời gian thì lại trở thành người xấu, thậm chí có người còn bị khởi tố hình sự, doanh nghiệp làm ăn thua lỗ và bị phá sản.
Việc này nếu nói lỗi hoàn toàn của nhà báo thì không chính xác, nhưng như chúng ta đều biết một nhà báo giỏi thì phải mẫn cảm và có đầu óc phân tích. Để xảy ra việc này nhà báo cũng không thể hoàn toàn vô can vì nhà báo đã nhìn vấn đề một chiều theo hướng tốt đẹp mà bỏ qua những biểu hiện không bình thường. Chính việc nhìn ra nhưng điều không bình thường này xã hội mới cần những nhà báo.
Trưởng thôn Nguyễn Thành Hưng một thời được ca ngợi |
Nếu những việc như vậy cứ diễn ra đều đều thì việc độc giả mất lòng tin vào báo chí là việc không tránh khỏi. Có nhà báo nhận được phản ánh của quần chúng về tiêu cực của chính quyền một địa phương liền liện hệ để làm việc. Không may là đúng dịp địa phương có nhiều việc đột xuất nên không thể tiếp nhà báo.
Liên hệ những việc trên, nhà báo kết luận là sự việc có thật và địa phương trốn tránh nên đăng bài theo những gì nghe được từ người dân. Kết quả là sau này báo phải đính chính vì những gì người dân phản ánh là không chính xác. Chuyện trên các phương tiện thông tin đại chúng xuất hiện tin một MC xinh đẹp đóng phim sex.
Tin này ngay lập tức lan truyền rất nhanh. Đúng là thày bói xem voi. Nhân vật trong phim trên mạng quả là có giống cô MC của chúng ta nhưng sau này được xác định đó là phim của Nhật. Nhà báo đã quá chủ quan phiến diện đưa thông tin mà không thẩm tra, xem xét thấu đáo nên chút nữa thì xảy ra vụ kiện giữa cô MC với một tờ báo. Rất may về sau đã hoà giải được, nếu không hậu quả khó mà lường được.
Việc gần đây nhất có lẽ là vụ án oan 10 năm của ông Nguyễn Thanh Chấn người Bắc giang. Trước và sau phiên tòa báo chí tường thuật, điều tra ghi chép như thánh phán về tội trạng, thậm chí còn phân tích các khía cạnh đời tư nhằm bổ xung cho tính xác thực của bài điều tra.
Ông Nguyễn Thanh Chấn sau 10 năm bị tù oan |
Vậy mà sau 10 năm tù, án được lật lại, ông ta bị oan và bây giờ các báo lại nhao nhao bênh vực ông ta, quay lại mổ xe chửi bới từ kiểm sát, công an và tòa án – những người họ từng ca ngợi như đúng rồi. Nổi cộm nhất là việc hai tay “xã hội đen” Bắc ninh là “Hưng sóc” và “Minh sâm” được báo chí bốc lên tận mây xanh, được nhiều ban ngành, trong đó có cả Ban TG tặng đủ các loại bằng khen, danh hiệu.
“Trước khi bị bắt giữ vì tội danh liên quan đến hoạt động băng nhóm theo kiểu “xã hôi đen” của 2 Giám đốc này thì Minh “sâm” và Nguyễn Thành Hưng (biệt danh Hưng “sóc”) từng được ca ngợi là những tấm gương hoàn lương giúp đời, giúp người. Từ những giang hồ cộm cán khét tiếng một thời, 2 vị Giám đốc này đã trở thành “người hùng” khi làm giàu từ kinh doanh và tạo công ăn việc làm cho nhiều người ở địa phương. Nhắc đến cái tên Minh “sâm”, ai ai cũng không khỏi thán phục về một vị doanh nhân thành đạt ở đất Từ Sơn, một “giang hồ” hoàn lương làm lại cuộc đời.
“Cháy nhà ra mặt chuột”, hai tên này hiện nguyên hình là tội phạm “khủng” bị Cơ quan CSĐT (Bộ Công an) truy tố, ông trùm Minh “Sâm” và đồng phạm phó tướng Nguyễn Thành Hưng với hàng loạt tội danh: cưỡng đoạt tài sản; tàng trữ trái phép vũ khí quân dụng; cố ý gây thương tích.Thật dở khóc, dở cười và không biết các nhà báo đã từng tâng bốc, ca ngợi chúng sẽ ăn nói làm sao với bạn đọc?
Những việc nêu trên cho chúng ta bài học lớn là trước khi đưa ra một vấn đề nên xem xét cẩn thận chính xác theo mọi khía cạnh. Kiên quyết không đưa lên mặt báo nếu chưa thẩm tra kỹ càng nguồn tin mà chúng ta nhận được!
Quý Thích