Gia Lai: Thủy điện Ialy tiềm năng phát triển kinh tế và du lịch
Sau hơn một thập kỷ đi vào hoạt động, thủy điện Ialy không những góp phần quan trọng trong việc thúc đấy phát triển kinh tế – xã hội mà còn trở thành một trong những điểm du lịch hấp dẫn không thể bỏ qua... Đặc biệt, thủy điện Ialy gắn liền với chuyện tình cảm động về tình yêu son sắc vẫn được đồng bào Jarai lưu truyền.
Thủy điện Ialy góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương
Không chỉ đóng góp việc bảo đảm cung ứng điện, thủy điện Ialy (thuộc xã Yaly, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) còn góp phần quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội và du lịch của tỉnh nhà. Được biết, Thủy điện Yaly đã được phê duyệt bằng quyết định số 346/CT, ngày 24/9/1992 và hoàn thành vào ngày 27/4/2003, trên diện tích khu vực rộng hơn 20km²... Đây là một công trình trọng điểm quốc gia, lớn thứ ba cả nước với công suất 720MW và sản lượng điện bình quân 3,68 tỉ KWh/năm.
Thủy điện Ialy được xây dựng trên dòng sông Sê San thuộc địa bàn 2 tỉnh Gia Lai và Kon Tum, đây là dòng sông chảy ngược giữa đại ngàn Tây Nguyên từ hướng Đông sang Tây và hình thành bởi hai nhánh chính là Krôngpoko và Đakbla, có tổng chiều dài sông chính là 237km, diện tích lưu vực khoảng 11.450km2. Do đặc điểm phần thượng lưu của sông nằm trong vùng đồi núi thấp, độ dốc địa hình trung bình. Trên phía Đông Bắc của phần thượng lưu, sông tiếp giáp với vùng phân thủy giữa Đông và Tây của dãy Trường Sơn. Phần phía hạ lưu, thung lũng sông nằm trong các hẻm sâu của các dãy núi cao, độ dốc địa hình khá lớn nên Sê San là dòng sông có nhiều tiềm năng trong việc phát triển thủy điện. Hiện nay, sông Sê San được đánh giá là dòng sông có tiềm năng phát triển thủy điện đứng ở vị trí số 3 trong tất cả các dòng sông trên lãnh thổ Việt Nam. Đồng thời, góp một phần quan trọng trong hệ thống điện quốc gia, cũng như sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa của đất nước.
Được biết, thủy điện Ialy là công trình được khởi công đầu tiên (1993), có công suất lớn nhất, sản lượng điện bình quân 3 tỉ 680 triệu kWh/năm. Là tổ máy đầu tiên hòa lưới quốc gia vào 12.5.2000. Năm 2007, Nhà máy thủy điện Ialy chuyển thành Công ty thủy điện Ialy, được giao nhận chức năng quản lý, vận hành thêm thủy điện Sê San 3 và thủy điện Plei Krông, nâng tổng công suất lên 1.080MW, sản lượng điện bình quân của 3 nhà máy là khoảng 5 tỉ 310 triệu kWh/năm. Với sản lượng lớn như thế, Cty đã cung cấp một tỉ lệ điện đáng kể vào sản lượng điện quốc gia. Ngoài ra, Công ty thủy điện Ialy là đơn vị đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.
Thủy điện Ialy điểm du lịch hấp dẫn
chúng tôi có dịp quay trở lại thủy điện Ialy trong những ngày đầu tháng 11, giữa tiết trời se lạnh của mùa thu Tây Nguyên. Có mặt tại đây mới thấy hết được sự hùng vĩ của thiên nhiên cũng như tiềm năng phát triển kinh tế, xã hội mà thủy điện mang lại cho tỉnh Gia Lai... Với những năm gần đây, thủy điện Ialy được nhiều người biết đến như một điểm du lịch không thể bỏ qua, đơn giản vì nơi đây được thiên nhiên ban tặng thác nước Ialy có vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ và mang đậm giá trị văn hóa của Tây Nguyên với câu chuyện huyền thoại về chuyện tình yêu chung thủy, son sắc của nàng H’Ly bên núi đá BêuChoong...
Giữa hàng thông xanh tỏa bóng mát, Đỗ Thu Hiền - Nữ hướng dẫn viên Trẻ trung, năng động, mặc trên người bộ quần giản dị với giọng nói nhẹ nhàng đậm chất Tây Nguyên... Đã hướng dẫn chúng tôi đi thăm quan, giới thiệu về quá trình xây dựng cho đến khi đơn vị vận hành nhà máy. Ngoài ra, chúng tôi và những du khách còn có thể lựa chọn cho mình những món đồ lưu niệm gắn liền với cuộc sống, văn hóa của con người Tây Nguyên như: trang phục thổ cẩm, đàn T’rưng, đàn Chapi..
Nữ hướng dẫn viên chia sẻ, tôi là một người “ngoài đạo” vì trước đây tôi làm bên văn phòng, sau khi nhà máy vận hành và có nhiều du khách đến thăm quan nên tôi đã được cơ quan giao cho làm hướng dẫn viên... Với giọng nói truyền cảm chị Hiền đưa chúng tôi trở về với câu chuyện tình yêu huyền thoại về tình yêu son sắc và thủy chung của nàng H’Ly trên dòng sông Sê San: “Đó là mối tình của nàng H’Ly - con gái của ông chủ làng đã đến tuổi bắt chồng. Theo như lệ làng phải tổ chức lễ kén chọn rể cho nàng...
Đến chặng đua cuối cùng là thi tài câu cá, phát rẫy và bẫy thú thì còn lại hai chàng trai : IRit và IRok đều khỏe mạnh đẹp trai can trường ko kém nhau, trong đó IRit con nhà giàu có còn IRok con nhà nghèo. Cuộc đua diễn ra và với kết quả cả 2 bân ngang tài, ngang sức nên già làng truyền xuống tiếp một lệnh nữa: ai vượt qua sông Sê san băng qua núi Bêuchooong bắt Cọp dữ về cho làng thì người đó đc H’Ly bắt làm chồng; IRit ra nhìn dòng sông sủi bọt trắng xoá tái mặt đành bỏ cuộc quay về, còn IRok tạm biệt H'ly xong đã lao mình xuống Sê san băng qua Bêuchoong, IRok cứ đi như vậy từ ngày này sang ngày khác, hết tuần trăng này đến tuần trăng khác, để lại H’Ly cứ chờ đợi cho đến 1 ngày nàng ra ngay một mỏm đá, mỏm đá này nằm giữa 2 dòng nước.
2 dòng nước này chính là 2 dòng nước mà IRit và IRok thi tài câu cá với nhau. H’Ly khóc mãi trong chờ đợi cho đến kiệt sức, nàng đã gục mình xuống mặt nước nơi đấy, và bỗng dưng mặt nước đấy lại sụt xuống thành dòng thác cao 45m, hiện diện rõ ra 3 dòng chảy với dòng chảy giữa luôn uyển chuyển và đâu đó người ta còn thấy hình ảnh nàng H'ly in trên vách đá. Từ đó người dân nơi đây đặt tên cho thác là Ialy, Ia nghĩa là nước mắt, Ly là tên của nàng H'ly , nguyên cụm Ialy được dịch ra tiếng kinh là nước mắt của nàng ly”.
Việc “biến” thác nước hùng vĩ thành công trình thủy điện, thủy điện Ialy đã và đang ngày càng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh nhà. Đồng thời, thủy điện Ialy là đơn vị đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương cũng như bảo vệ môi trường.
Khuất Nguyên