Tần Thủy Hoàng Hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc
Tần Thuỷ Hoàng (259-210 Tr.CN) - Tên thực là Doanh Chính - một nhân vật đặc biệt, một ông Vua nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc từ nguồn gốc xuất thân cho đến sự nghiệp trị quốc, bình thiên hạ.
|
Về danh nghĩa, Doanh Chính là con của Tử Sở tức Trang Tương Vương - Người kế tục Hiếu Văn Vương làm vua nước Tần. Nhưng thực ra Doanh Chính là con của Lã Bất Vi, một thương nhân giàu có ở đất Hàm Đan. Thuở hàn vi, Tử Sở làm con tin của Tần ở Triệu, do bị bạc đãi nên rất nghèo túng. Bằng con mắt tinh đời, Lã Bất Vi đã bỏ ra nhiều vàng bạc, châu báu giúp cho Tử Sở phô trương thanh thế để mưu tính về sau.
Lã thương gia đã khôn khéo sắp đặt cho Tử Sở trở thành con thừa tự của Hoa Dương phu nhân, người cung phi được Vua Tần sủng ái nhưng không có con, Lã Bất Vi tự nguyện dâng cả người vợ xinh đẹp và tài khéo nhất của mình cho Tử Sở khi người này đã mang thai. Tử Sở say mê, yêu quí lập nàng là phu nhân, sau đó sinh ra Doanh Chính.
Khi Tử Sở được làm vua nước Tần, để đền ơn cũ, đã cho Lã Bất Vi làm Thừa tướng, phong tước Văn Tín Hầu. Sau 3 năm làm vua, Trang Tương Vương băng hà, Thái tử Tần Doanh Chính được nối ngôi đã tôn Lã Bất Vi là tướng Quốc, gọi là Trọng Phụ, từ đây Tần Doanh Chính bắt đầu sự nghiệp đế vương.
Mặc dù lên ngôi khi mới 13 tuổi (247 Tr.CN) nhưng Doanh Chính sớm thể hiện bản lĩnh độc lập và tính cách mạnh mẽ, càng ngày càng tỏ ra kiên quyết và muốn thâu tóm mọi quyền lực. Không ngần ngại, Doanh Chính đã trừ bỏ hoạn quan Lao ái, phế truất Trọng phụ Lã Bất Vi, buộc Lã Bất Vi tự sát đồng thời trọng dụng tể tướng Lý Tư, áp dụng chính sách vừa mua chuộc phân hoá, vừa dùng vũ lực tấn công các nước. Sau 10 năm Nam chinh Bắc chiến rong ruổi cùng thanh gươm, yên ngựa, Tần Doanh Chính đã chinh phạt được 6 nước Hàn, Nguỵ, Sở, Yên, Triệu, Tề thống nhất Trung Nguyên (221 Tr.CN).
Lần đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, sau hàng ngàn năm phân tranh, cát cứ, vùng Trung Nguyên bao la và mầu mỡ đã được qui về một mối. Một chính quyền phong kiến Trung ương tập quyền kiểu mới đã được thiết lập, trở thành mô hình cho các triều đại phong kiến sau đó noi theo.
Để đập tan sự chống đối của các thế lực phong kiến cát cứ, thực hiện mộng bá chủ của mình, Tần Doanh Chính đã không làm theo lệ cũ mà ông đã kiên quyết tiến hành cải cách một cách toàn diện và triệt để. Không bằng lòng với cách xưng Vương của các triều đại trước, Tần Doanh Chính tự tôn xưng là Hoàng Đế và đặt hiệu là Tần Thuỷ Hoàng Đế để đánh dấu một thời đại mới. Qua cách xưng Đế, ông muốn khẳng định quyền lực tối cao, bất khả xâm phạm của cá nhân mình với các thần dân trong nước và các quốc gia lân cận.
Tần Thuỷ Hoàng nhận thấy nhà Chu suy tàn là vì chế độ phân phong ruộng đất cho các quan lại trong hoàng tộc dẫn đến tình trạng cát cứ, nội chiến tranh giành quyền lực nên ông đã cương quyết bãi bỏ chế độ phân phong, thực hiện không phong cho công thần làm chư hầu, không phong Vương cho con em trong hoàng tộc, xoá bỏ chế độ thế tập cha truyền con nối. Tiến hành chia đất nước thành 36 quận huyện và Hoàng Đế trực tiếp cử quan lại cai trị ở các quận huyện đó thông qua thi tuyển.
Vạn lý trường thành một công trình được xây từ thời Tần Thủy Hoàng |
Từ Tần Thuỷ Hoàng Đế một chính quyền Trung ương đứng đầu là Hoàng Đế đã ra đời, nó có quyền tối cao chi phối mọi hoạt động của chính quyền quận huyện ở địa phương. Tổ chức bộ máy nhà nước kiểu mới theo trật tự chính quyền trung ương - chính quyền địa phương thay thế mô hình cũ Thiên Tử (nhà Chu) - Các nước chư hầu là một tiến bộ vượt bậc trong bối cảnh xã hội phong kiến lúc bấy giờ bởi vì theo mô hình mới của Tần Thuỷ Hoàng Đế đã xoá bỏ mọi đặc quyền đặc lợi của Hoàng tộc và mầm mống cát cứ phong kiến đã bị loại bỏ.
Để đất nước phát triển thúc đẩy nhanh chóng quá trình thống nhất trên một phạm vi rộng lớn, Tần Thuỷ Hoàng đã cho làm đường, đào kênh, khai thông sông ngòi, ông đã xuống chiếu qui định thống nhất phép đo lường, cân đong, tiền tệ, chữ viết, xoá bỏ thành luỹ ngăn chia các nước, xây dựng Vạn Lý Trường Thành dài hàng ngàn kilômét từ Cam Túc phía Tây đến Liêu Đông ở phía Đông Bắc để ngăn chặn sự xâm nhập của người Hung nô, đồng thời bành trướng, mở rộng lãnh thổ lên phía Bắc đến Ân Sơn, xuống phía Nam đến Vân Nam, Quảng Tây.
Tần Thuỷ Hoàng còn ra lệnh thống nhất dùng cờ tiết, cờ mao có mầu đen, không dùng các màu sặc sỡ. Qui định dùng Phù (ấn), mũ dài 6 tấc, xe dài 6 thước, đi xe 6 ngựa, đổi lịch pháp lấy ngày 1 tháng 10 âm lịch là ngày đầu năm và mọi việc triều cống, chúc tụng phải tiến hành theo lịch mới.
Trong sự nghiệp “Trị quốc”, “Bình Thiên hạ” của mình, Tần Thuỷ Hoàng đã theo thuyết pháp trị của các nho sĩ Thân Bất Hại, Thương Ưởng, Hàn Phi Tử mà cốt lõi của tư tưởng đó nhấn mạnh bản tính con người không phải là “Thiện” mà là hoàn toàn “ác” do vậy không thể dùng nhân đức, lễ nhạc để cảm hoá giáo dục được, chỉ có cách dùng hình phạt thật nghiêm để trừng phạt thì xã hội mới đi vào trật tự, kỷ cương. Tư tưởng cực đoan sai lầm đó đã được Tần Thuỷ Hoàng chủ trương và được Thừa tướng Lý Tư vận dụng triệt để.
Để tiến tới độc tôn, Tần Thuỷ Hoàng đã thực hiện độc tài tàn bạo. Để thống nhất tư tưởng Ông đã áp dụng biện pháp “Đốt sách, chôn sống nho sĩ” mà lịch sử đời nào cũng kịch liệt lên án bởi vì bao nhiêu kinh sách - những thành tựu văn hoá vô giá của dân tộc Trung Hoa thời Tiên Tần đều bị đốt sạch, nhiều tư tưởng học thuật tiến bộ đã bị cấm đoán, nghiêm trị: Nếu ai cất giấu hoặc bàn luận đến Thi - Thư sẽ bị chém giữa chợ không cần xét xử, ai mượn xưa để chê nay sẽ bị chu di tam tộc, ai biết mà không chịu tố giác cũng bị trị tội nặng.
Tần Thủy Hoàng đã đặt nền móng cho một quốc gia thống nhất rộng lớn sau này |
Tần Thuỷ Hoàng là ông Vua không chỉ nổi tiếng hiếu sắc, sa hoa, hoang dâm vô độ mà còn nổi tiếng chuyên quyền, độc đoán, đa nghi, thích hình phạt và chém giết. Trong 12 năm ở ngôi Hoàng Đế, ông đã 5 lần tuần du khắp đất nước với cung tần mỹ nữ mang theo cả ngàn người làm hao tổn sức dân. Chẳng những thế, ông áp dụng chính sách sưu cao thuế nặng, bóc lột người dân đến tận xương tuỷ đẩy hàng vạn người vào cảnh đói khổ, lầm than. Ông thực hiện hình phạt hà khắc cho voi dày, ngựa xé, mổ bụng moi gan, cắt cổ, chém ngang lưng, bỏ vạc dầu đun sôi ... làm dân căm hờn, ai oán.
Tham sống sợ chết, ông đã bắt 3.000 thanh niên trai tráng bôn ba khắp chốn rừng thiêng nước độc để tìm thuốc trường sinh bất lão gây bao cảnh tốn kém, chia lìa, xây dựng 700 cung điện trên khắp đất nước để thoả chí tuần du, huy động tới 70 vạn nhân công để xây cung A Phòng và lăng tẩm Ly Sơn với quy mô rộng lớn chưa từng có. Trong hầm mộ đặt máy bắn đá, đắp sông Thuỷ Ngân để bảo vệ xác ướp sau này. Khi lăng tẩm Ly Sơn làm xong đã hạ lệnh chôn sống hàng vạn người để giữ bí mật.
Tượng trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng |
Sông Hoàng Hà ngàn năm vẫn gầm lên khúc căm hờn của người dân vô tội. Tội lỗi của Tần Thuỷ Hoàng vô cùng to lớn, trời không dung, đất không tha. Năm 210 tr.CN, ông đã bị bệnh chết trên đường tuần du, tại Bình Đài thuộc Sa Khâu.
Tần Thuỷ Hoàng Đế tham tàn và bạo ngược vừa nhắm mắt, Vương Triều Tần lại lâm vào tình trạng phản loạn. Thái giám Triệu Cao cùng tể tướng Lý Tư đã kết hợp với con thứ Hồ Hợi bày mưu phê truất con trưởng Phù Tô để lập Hồ Hợi lên ngôi (Tần Nhị thế Hoàng đế). Ba năm sau (207 Tr.CN) Tần Nhị Thế giết Lý Tư, Triệu Cao để thâu tóm quyền lực và cùng vào năm đó Nhà Tần bị khởi nghĩa nông dân lật đổ.
Lời bàn:
Với bản chất tàn bạo và độc đoán, Tần Thuỷ Hoàng đã dùng bạo lực để đánh tan 6 nước, thu phục thiên hạ, thực hiện mộng Đế Vương. Tên tuổi của Tần Thuỷ Hoàng gắn với sự nghiệp thống nhất Trung Quốc vĩ đại.
Tần Thuỷ Hoàng Đế đã đúng khi dùng bạo lực để đập tan sự chống đối, giành lấy Ngai vàng và xây dựng Nhà nước phong kiến Trung ương tập quyền hùng mạnh. Nhưng ông đã mắc sai lầm khi chỉ dựa vào sức mạnh của biện pháp trị quốc hết sức cực đoan, tham tàn và bạo liệt của phái Pháp gia làm cho mâu thuẫn xã hội càng gay gắt hơn, người dân càng cùng khổ hơn, hờn căm tích góp thành bão tố nhấn chìm sự nghiệp nhà Tần là điều không tránh khỏi.
Bạo lực nối tiếp bạo lực không bao giờ là con đuờng dẫn đến thái bình thịnh trị.
Trí thức là kẻ thù của Tần Thuỷ Hoàng. Hành động đốt sách, chôn sống nho sĩ của Tần Thuỷ Hoàng là vết nhơ ngàn năm không phai, đời đời bị lên án. Nhưng việc thống nhất quốc gia, mở mang bờ cõi, bãi bỏ đặc quyền phong kiến, thiết lập chế độ quận huyện, thống nhất tiền tệ, chữ viết và hệ thống đo lường là những cống hiến xuất sắc của ông, tạo cơ sở cho việc xây dựng nên các triều đại Hán, Đường hùng mạnh sau này trong lịch sử Trung Hoa.
NT