Doanh nhân anh là ai?
Doanh nhân, anh là ai? vai trò của họ trong thời kỳ CNH - HĐH và hội nhập quốc tế ra sao còn nhiều ý kiến, ở nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, phải khẳng định rằng, doanh nhân ngày càng khẳng định vai trò, vị thế của mình trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
Doanh nhân là người gắn bó với một doanh nghiệp cụ thể, nơi tổ chức một hoặc nhiều khâu trong quá trình sản xuất và phân phối. Gồm cả các loại tổ chức sản xuất kinh doanh như hộ kinh doanh cá thể có đăng ký, hợp tác xã, trang trại. Và doanh nhân gắn với doanh nghiệp ấy được thể hiện ở 2 vị trí: trực tiếp bỏ vốn ra kinh doanh hoặc trực tiếp quản lý điều hành doanh nghiệp, có thể doanh nhân vừa bỏ vốn vừa trực tiếp làm quản lý, điều hành. Như vậy, tuỳ doanh nghiệp quy mô nhỏ hay lớn sẽ có hoặc một vài doanh nhân là Chủ tịch Hội đồng quản trị, giám đốc điều hành, giám đốc kinh doanh, giám đốc marketing...
Thời kỳ trước cách mạng, chúng ta đã có một số doanh nhân nổi tiếng như Bạch Thái Bưởi, Nguyễn Sơn Hà... Tuy nhiên chưa hình thành tầng lớp mà chỉ là một số người có lòng yêu nước tham gia kinh doanh để cạnh tranh với đội ngũ tư bản người Pháp và Trung Quốc lúc bấy giờ. Tầng lớp doanh nhân thực sự của chúng ta mới bắt đầu hình thành từ công cuộc đổi mới. Có nghĩa là từ khi Đảng, Nhà nước ta thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần. Từ đó đến nay, nước ta có đến trên 400 nghìn doanh nghiệp, hàng triệu hộ kinh doanh cá thể, trang trại, hợp tác xã... đã đóng góp ½ GDP, quan trọng hơn là giải quyết 90% lao động việc làm của cả nước và trên 40% giá trị kim ngạch xuất khẩu cả nước. Tầng lớp doanh nhân qua đó đã thể hiện tầm quan trọng và sự đóng góp to lớn của mình.
Gọi họ là gì đang có nhiều ý kiến khác nhau. Gọi là những người xung kích thời bình có nghĩa là người xung phong, khai phá các ngành nghề mới, là người đi đầu trong việc khắc phục khó khăn, dám đương đầu, mở đường ra thế giới và chịu sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường. Đồng thời phải chấp nhận rủi ro, mất mát... Chính vì vậy, doanh nhân xứng đáng để xã hội tôn vinh, đề cao.
Thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, vai trò của doanh nhân ngày càng được nâng lên về chất lượng và số lượng. Qua hơn 20 năm đổi mới, kiến thức về kinh tế thị trường của doanh nhân đã nâng cao và đã có một số doanh nghiệp vươn ra tầm thế giới như cà phê Trung Nguyên, Bitís, Vina Milk... cho thấy diện mạo của doanh nhân Việt Nam đã rất khác.
Trong thời đại mới này, doanh nhân xứng đáng là nhân vật trung tâm của công cuộc hiện đại hoá - công nghiệp hoá. Và như vậy, xã hội phải ủng hộ họ, tạo điều kiện thuận lợi, xoá bỏ những rào cản hạn chế sự phát triển của doanh nhân để họ làm tốt vai trò, sứ mệnh của mình. Trước hết, phải thực sự rỡ bỏ các rào cản sau đây:
Thứ nhất, là rào cản về tư duy. Thực tế trong xã hội hiện vẫn đang có nhiều người chưa nhận thức đầy đủ vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân trong công cuộc phát triển đất nước, từ đó không coi trọng doanh nhân trong lĩnh vực kinh tế tư nhân. Do tư duy chưa coi trọng như vậy nên có những tác động lên các thể chế, chính sách và ứng xử của bộ máy quản lý nhà nước tao nên sân chơi không bình đẳng với các doanh nhân.
Thứ 2, là rào cản về tâm lý xã hội. Chúng ta sống trong thời gian dài của thời kỳ bao cấp nên tính năng động, tìm tòi, sáng tạo của từng người dân ít được khuyến khích. Có một số người thấy người bên cạnh mình làm giàu thì có thái độ ghen tỵ, gọi họ là người bóc lột, không quý trọng. Chính vì thế nhiều doanh nhân có tâm lý e ngại không muốn mở rộng đầu tư, quy mô sản xuất.
Thứ 3, là bộ máy hành chính của ta hiện nay chưa đáp ứng được việc phát triển của doanh nhân. Điều này thể hiên ở hai mặt là thể chế chính sách chưa đủ tầm mức để khuyến khích doanh nhân mạnh dạn làm ăn, mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư thêm vốn. Bên cạnh đó, bộ máy còn nhiều bất cập, nhiều cán bộ công chức trình độ yếu, lại gây phiền hà, thậm chí đòi hối lộ.
Một rào cản nữa là chính bản thân doanh nhân hiện còn yếu về năng lực, trình độ, kiến thức kinh tế thị trường còn chưa đầy đủ, chưa mạnh dạn chấp nhận rủi ro, dám làm ăn lớn, so với doanh nhân thế giới còn nhiều thua thiệt.
Từ 2004 Nhà nước ta công nhận ngày 13/10 là Ngày Doanh nhân Việt Nam. Từ đó tầng lớp doanh nhân đã thấy rằng mình đã được Đảng, Nhà nước và nhân dân tôn vinh. Những lớp doanh nhân kế cận đã bắt đầu có ý thức tự hào, đồng thời nhiều doanh nhân cũng nhận thấy mình cần có trách nhiệm đối với xã hội. Nhiều doanh nhân coi đây là thời cơ thuận lợi để họ làm ăn và tin rằng những rào cản sẽ dần được xoá bỏ để doanh nhân có điều kiện làm ăn tốt hơn.
Đất nước ta đã có dấu hiệu tích cực dần ra khỏi khủng hoảng có phần đóng góp không nhỏ của tầng lớp doanh nhân. Trong bão tổ, doanh nhân Việt Nam đã thể hiện tài năng, trí tuệ, và đặc biệt trong khó khăn chúng ta thấy được bản lĩnh của doanh nhân. Vì thế chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng trong thời gian tới doanh nhân sẽ phát huy hơn nữa vai trò của mình.
Một vấn đề nữa rất quan trọng cần làm rõ mối quan hệ giữa doanh nhân và người lao động là người sử dụng lao động và người lao động. Mặc dù quan hệ này ở chúng ta đã được thể chế hoá bằng các bộ luật: Luật Lao động, Luật Bảo hiểm Xã hội, Luật Công đoàn... Trong đó đã ràng buộc người chủ doanh nghiệp phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình, đáp ứng các quyền lợi của người lao động. Đương nhiên, về phía người chủ cũng có trường hợp trốn tránh, dùng thủ đoạn bắt người lao động làm tăng ca, thêm giờ, kéo dài thời gian thử việc... để thu lợi cho mình, ảnh hưởng đến thu nhập và đời sống của người lao động. Về phía người lao động cũng có Luật Lao động để bảo vệ lợi ích của mình. Tuy nhiên, người lao động cũng cần nâng cao ý thức, tác phong làm việc.
Về thu nhập của người chủ doanh nghiệp, cần có cái nhìn mới về cái gọi là “bóc lột giá trị thặng dư”. Thu nhập chủ doanh nghiệp trước hết bao gồm lợi nhuận (doanh nhân bỏ vốn ra phải có lãi thu về). bên cạnh đó, lao động quản lý là lao động phức tạp, vất vả, đòi hỏi phải có năng lực, kiến thức. Thù lao chi cho lao động quản lý phải tương ứng. Mặt khác, trong thu nhập của chủ doanh nghiệp cần có một phần để phòng rủi ro bởi công việc kinh doanh không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió. Đồng thời có vốn để mở rộng sản xuất, kinh doanh.
Việc thay đổi tư duy này không thể biến chủ doanh nghiệp thành giai cấp tư sản mới như nhiều người lo ngại, bởi chúng ta có đầy đủ hệ thống luật pháp để hạn chế thu nhập ấy bằng các loại thuế, đặc biệt là thuế thu nhập cá nhân.
Trách nhiệm của doanh nhân, hay doanh nghiệp thể hiện ở nhiều mặt, trách nhiệm đối với người tiêu dùng, đối với cộng đồng, trách nhiệm đối vớí người lao động, trách nhiệm đối với đối tác, đối với Nhà nước được thể hiện qua việc sản xuất hàng hóa đúng tiêu chuẩn, chất lượng, mẫu mã ; tham gia các hoạt động từ thiện, chia sẻ giúp đỡ người khó khăn; thực hiện đúng các quy định về lao động; giữ chữ tín, tôn trọng các cam kết hợp đồng; hoàn thành nghĩa vụ nộp ngân sách... Và tuỳ vào từng thời điểm, từng loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực mà nhấn mạnh khía cạnh và trách nhiệm khác nhau… Đó chính là thước đo doanh nhân chân chính và kẻ “ăn xổi ở thì” chỉ lợi dụng cơ chế để “đánh quả” và chụp giựt./.