Bà Rịa – Vũng Tàu: Đi tìm nguồn gốc phần đất tranh chấp tại Châu Pha – Sông Xoài
Sau khi tiếp nhận được sự kêu cứu của bà con nông dân 2 xã Châu Pha và xã Sông Xoài (huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) về tranh chấp đất đai liên quan đến công trình thủy lợi Hồ chứa nước Đá Đen, nhóm PV Báo điện tử Tầm Nhìn đã vào cuộc để tìm hiểu về vụ việc.
Theo dòng diễn biến của sự việc, ngày 25/4/1997, Chủ đầu tư của dự án công trình thủy lợi Hồ chứa nước Đá Đen là Ban quản lý Dự án Thủy lợi 416 (BQLDATL 416) đã có công văn số 80CV/BQLDA416 về việc đền bù đối với đất sử dụng tạm thời nói trên gửi cho UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Công văn trả lời số 1166/CV.UBT ngày 06/5/1997 nêu rõ “Đối với diện tích đất được thu hồi và sử dụng tạm thời cho việc xây dựng khu công trình đầu mối hồ chứa nước Đá Đen, nếu các hộ sử dụng đất hợp pháp yêu cầu được đền bù vĩnh viễn thì cho phép áp dụng mức đền bù như trường hợp bị thu hồi vĩnh viễn.”
Mặc dù các hộ dân thuộc diện này không có yêu cầu được đền bù vĩnh viễn, nhưng BQLDATL 416 đã tự ý đưa phần đất mượn tạm thời này vào đền bù vĩnh viễn.
Việc BQLDATL 416 tự ý đưa phần đất mượn tạm thời này vào đền bù vĩnh viễn liệu có đúng với chủ trương của nghị định 90/CP và quyết định số 430/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ cũng như công văn số 1166/CV của UBND tỉnh???
Ông Đặng Viết Đông, trú tại xã Suối Nghệ, huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. |
Ông Đặng Viết Đông (trú tại xã Suối Nghệ, huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu): “Đất khai phá từ năm 1982 đất tự khai phá diện tích là 1hecta1 mất vĩnh viễn là 1 sào 4, mượn là 5 sào 7, hồi đó 416 mượn có cả UBND xã làm giấy vĩnh viễn, mượn còn lại dưới là 3 sào mấy nữa có sổ đỏ hiện dưới thì có đất mượn thì chưa còn vĩnh viễn đã qua đường làm xây tường rồi trên đất vừa rồi là tôi không nhận được giấy tờ gì, đợt vừa rồi vô ủi hết 3 sào bầu bầu đang thu hoạch, mãng cầu, chuối, đu đủ, ở dưới khổ qua đang chuẩn bị thu hoạch là vô ủi hết, dàng lưới ống là ủi hết luôn. Bầu tui đang thu hết vụ bầu đó tui thu được 40 nữa rồi, còn đu đủ mãng cầu trong 1 năm là ủi hết luôn, còn chòi là tui chưa phá thôi còn bao nhiêu là càn hết.”
Ngày 30/6/2011, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu có công văn số 3407/UBND-VP gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Tổng cục Thủy lợi, Cục quản lý xây dựng công trình về việc phục hồi cắm mốc giới và bàn giao toàn bộ hồ sơ tài liệu quy trình vận hành và bàn giao chính thức. Trong các đề mục bàn giao này, không có đề mục nào đề cập đến việc bàn giao đối với phần đất mượn tạm này.
Tuy nhiên, trong công văn số 78/TTTL-QLN ngày 03/3/2017 của Trung tâm Quản lý Khai thác Công trình Thủy lợi gửi UBND huyện Tân Thành, thì Trung tâm này cho rằng “Hiện nay, tại khu vực vành đai công trình hồ chứa nước Đá Đen có một số hộ dân tái lấn chiếm đất công trình để trồng hoa màu, cây trái trong phạm vi diện tích đất thu hồi.”
Ông Nguyễn Xuân Lộc, trú tại ấp Cầu Mới, xã Sông Xoài, huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. |
Ông Nguyễn Xuân Lộc (sn 1958, trú tại ấp Cầu Mới, xã Sông Xoài, huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) cho biết: “Cái đất của tui ở đây là tui khai phá từ năm 1986. Năm 1988, tôi lập gia đình, sau đó khai hoang trồng trọt. Lúc đó ở đây thì xã chưa thành lập chính quyền, sau đó một thời gian chia thành xã thì mới bắt đầu đóng thuế thì lúc đó bà con chúng tôi chiếm chưa có sổ đỏ chúng tôi chưa được cấp quyền sử dụng đất mà tôi có đóng thuế hàng năm có thuế nông nghiệp mãi đến khi nhà nước miễn thuế không có giấy báo cho chúng tôi thì chúng tôi không phải nộp thuế nông nghiệp nữa. Cho đến năm 1997, khi nhà nước mở công trình xây dựng hồ đá đen đây thì trong bản kiểm kê đó có ghi là đất mượn tạm, thuộc đất tạm thời trong phần giải tỏa của tui thì có 3 phần 1116m2 là đất vĩnh viễn còn bên trên 153m cũng là đất vĩnh viễn, còn đất đứng đây mảnh đất 3016m2 là nó thuộc mất tạm thời, tất là trong quy định thủ tướng chính phủ trong hồ sơ thiết kế cũng như quyết định bồi thường giải tỏa có ghi là trong đó có 11200m2 đất chỉ sử dụng tạm trong thời gian thi công và cái diện tích đất này để xây dựng cắm trại công dân bãi xe bãi vật liệu, cũng không hiểu vì sao đúng là theo quy định hợp đồng mượn hàng năm. Nếu mà bây giờ công trình mươn đất bà con không có tiền sao bà con sinh sống cuộc sống ra sao, tất nhiên vấn đề trợ cấp của chúng tôi anh làm trên đất chúng tôi tôi mất thu nhập mất công ăn việc làm thì tui phải được trợ cấp, xe cộ máy móc đất xi măng dầu mỡ làm ô nhiễm đất thiệt hại về đất nên chúng tôi phải hỗ trợ về đất từ cái chỗ bà con chúng tôi nó nói là đất thu hồi rồi, đất đây theo quy định chính phủ thì đất này không có giấy quyết định thu hồi. Từ cái chưa hiểu biết của bà con, đơn vị chủ đầu tư không làm theo từ ban đầu, quản lý 416 không thực hiện quy định pháp luật. Người dân chúng tôi nghĩ là mượn đất là phải có tiền và sau khi công trình hoàn thành bà con chúng tôi trở lại canh tác trồng trọt hoa màu cây cối.”
Trước đó, vào ngày 18/9/2009, UBND tỉnh cũng đã ban hành quyết định số 3162/QĐ-UB về việc phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư xây dựng dự án công trình hệ thống tưới Châu Pha – Sông Xoài (huyện Tân Thành). Trong đó, mục tiêu nhiệm vụ công trình cung cấp nước tưới cho 444 ha chuyên canh rau màu thuộc 2 xã Châu Pha – Sông Xoài, hệ thống kênh tưới này hiện nay đã hoàn thành và được đưa vào cho nông dân sử dụng. Như vậy, phần đất mượn tạm này đã được UBND tỉnh đưa vào vùng chuyên canh rau màu.
Bà Nguyễn Thị Mười (vợ của ông Đổ bảy): “không có giấy quyết định thu hồi đất cũng có hỏi giấy tờ thu hồi đâu nó kêu tỉnh quyết định là nó làm thôi chứ không cần đưa giấy tờ, nên bác có lăn lộn chết sống tui cũng nằm đó, nhà nước nào mà đi lấy đất của dân như thế này, 4-5 máy cày cày bác chết dứt luôn nó đem nó bắt qua xã hồi đó bác xỉu mất, nó chở ra công an, tui kêu đây là nhốt hay làm gì đây, nó kêu đem bác ra đây cho khỏi mệt thôi, đem ý tá tới thuốc men, sữa bác không uống. Nên bây giờ cũng nhờ yêu cầu luật sư hay nhà báo giúp cho các bác thấy đau đớn quá.
Muợn tạm thời chứ không có lệnh thu hồi luôn, kêu bác ra bồi thường chàm, bác không lấy, điện thoại bảo bồi thường 100tr, bác nói 5 tỷ cũng không lấy, tụi bây lừa ăn luôn đi, nó giả dạng công an chứ không không phải công an tỉnh luôn.”
Ngày 04/10/2002, UBND tỉnh có thông báo số 156/TB-UB, trong đó điều 4 của thông báo này có nêu rõ “Đối với diện tích đã thu hồi nhưng chỉ sử dụng trong thời gian thi công, nay không còn nhu cầu sử dụng cho dự án và các hộ bị thu hồi trước đây có nguyện vọng xin lại, giao trách nhiệm cho Sở Địa chính, Ban BQLDATL 416, UBND huyện Tân Thành xem xét, thống nhất hướng giải quyết báo cáo đề xuất UBND tỉnh quyết định.”
Thông báo số 156/TB-UB của UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. |
Tuy nhiên, từ năm 2002 đến nay, người dân ở đây vẫn chưa hề được giải quyết, trong khi phần đất đai mà họ sử dụng ổn định từ những năm 1980 đến nay vẫn chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Trong quá trình thực hiện kiểm kê thu hồi đất theo nghị định của Chính phủ, BQLDATL 416 có lập biên bản kiểm kê có sự chứng kiến của cơ quan các cấp và đóng dấu của UBND xã Sông Xoài có ghi rõ là “đất thuộc diện mất tạm thời”, đó có phải là bằng chứng xác thực để chứng minh những phần đất này không thuộc diện đất đền bù vĩnh viễn?
Theo công văn số 674 (ngày 28/02/2018) của UBND huyện Tân Thành (gửi UBND tỉnh), đơn vị này khẳng định “Các hộ dân này (các hộ dân cho BQLDA mượn tạm đất-PV) đã được BQLDATL 416 và Ban Đền bù Tân Thành (nay là Trung tâm PTQĐ huyện Tân Thành) chi trả tiền đền bù thu hồi đất vĩnh viễn theo quyết định số 1710/QĐ.UBT ngày 07/07/1997 của UBND tỉnh, các hộ dân đều đã được ban hành quyết định đền bù và nhận tiền đầy đủ. Trước đây các hộ dân có nội dung đơn yêu cầu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với phần diện tích đã được thu hồi, đền bù và sử dụng tạm thời trong thời gian thi công công trình hồ chứa nước Đá Đen đến các cơ quan như Đoàn Đại biểu Quốc hội, Tỉnh ủy, Thường trực HĐND tỉnh, UBND tỉnh, UBKT tỉnh. Do nội dung đơn không thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND huyện Tân Thành, thực tế Chi cục Quản lý Thủy nông không quản lý hết diện tích đất được giao, để dân tái chiếm sử dụng và gởi đơn nhiều nơi yêu cầu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tính bức xúc, nên UBND huyện Tân Thành đã có báo cáo đề nghị UBND tỉnh giao cho Sở NN&PTNT, Chi cục Quản lý Thủy nông xem xét, đề xuất hướng giải quyết.
UBND huyện Tân Thành tiếp tục chỉ đạo UBND xã Sông Xoài chủ trì phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức mời, giải thích và vận động các hộ dân trả lại đất cho chủ đầu tư triển khai thực hiện dự án. Kết quả buổi làm việc các hộ dân không đồng ý với ý kiến giải thích của đại diện Trung tâm Phát triển Qũy đất và UBND xã Sông Xoài mà vẫn cho rằng đất chưa được đền bù vĩnh viễn?
Ông Hồ Thanh Quang - Giám đốc Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Tân Thành. |
Ông Hồ Thanh Quang (Giám đốc Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Tân Thành) thì khẳng định: “Trước đây khi thi công Hồ Đá Đen này trong quá trình thi công cần một mặt bằng để chứa các vật liệu thi công, lúc đó đơn vị thi công xin UBND tỉnh là xin thu hồi đất dãy đó phục vụ thi công. Sau khi thi công xong đã chuyển khai cho địa phương. Đại khái là đã thu hồi rồi, lúc đó bây giờ có 2 hình thức diện tích được thu hồi trước là dự án, còn diện tích đất sau thu hồi lúc chưa thu hồi để làm mượn tạm. UBND tỉnh có văn bản chính thức thu hồi, các hộ dân đồng ý nhận tiền bồi thường thì thu hồi luôn, thì ở đây lên phương án bồi thường cho các hộ dân. Lúc đó có 2 khoản bồi thường và hỗ trợ thì trung tâm phát triển quỹ đất đã lên đầy đủ và khi họp dân có viết danh sách bồi thường và hỗ trợ trên đó.
Trong các hộ gia đình khiếu nại này tất cả đều nhận tiền bồi thường và hỗ trợ như những hộ bị thu hồi ở trong đó, chỉ có 1 hộ có ý kiến là không đồng ý nhận tiền cho mượn thi công thôi khi nào xong thì trả lại đó là hộ ông Hiếu, còn tất các hộ đều nhận tiền bồi thường vĩnh viễn rồi.”
Khi được hỏi về quyết định thu hồi đất, Ông Hồ Thanh Quang (Giám đốc Trung tâm phát triển quỹ đất huyện Tân Thành) cho rằng: “Lúc đó không hoàn chỉnh như bây giờ không có quyết định thu hồi chỉ có quyết định thu hồi tổng thôi, có quyết định thu hồi chung không có quyết định thu hồi đất của từng hộ các nhân trong khu đấy.”
Trong quá trình đi tìm nguồn gốc thật sự của những phần đất tranh chấp đã gây ra những bất ổn cho khu vực này trong thời gian qua, nhóm PV Điều tra Báo điện tử Tầm Nhìn không khỏi thắc mắc: Trong một dự án lớn và có liên quan tới quyền lợi của nhiều hộ dân đến như vậy, tại sao lại không có các quyết định thu hồi đất nêu rõ cụ thể thu hồi của ai, thu hồi bao nhiêu, thu hồi như thế nào… để tránh xảy ra sự việc lùm xùm đáng tiếc như ngày nay? Tại sao với 02 diện thu hồi (là thu hồi vĩnh viễn và thu hồi theo hình thức mượn tạm) lại có cùng chung một mức giá đền bù, trong khi, rõ ràng quyền lợi của 02 diện này phải được đánh giá ở mức đền bù khác nhau. Tại sao Chủ đầu tư của dự án lại tự ý đền bù theo diện thu hồi vĩnh viễn cho các hộ dân có đất cho mượn tạm thời, trong khi họ không hề mong muốn và yêu cầu như vậy, điều này có đi ngược lại với chủ trương của Tỉnh hay không?
Liệu, trong công tác đền bù giải tỏa này, có chuyện “đánh lận con đen” từ việc thiếu hiểu biết pháp luật của bà con nông dân để chuộc lợi hay không?
Báo điện tử Tầm Nhìn sẽ tiếp tục điều tra làm rõ sự việc.
Nhóm PV Điều tra.