Bí mật về cựu điệp viên Nga bị đầu độc giữa phố Anh
Sergei Skripal từng là đại tá tình báo quân sự ở Nga, bị kết án về tội phản quốc, sống lưu vong và được cho là người cung cấp thông tin cho tình báo Anh, thực tế vẫn làm việc cho Điện Kremlin.
Trong khi thủ phạm và chất độc được sử dụng cũng như những manh mối liên quan đến vụ ám sát cựu điệp viên Nga Sergei Skripal và con gái ngay giữa đường phố ở khu mua sắm Salisbury, Wiltshire, nước Anh vẫn còn bí mật thì những tình tiết về cuộc đời nhân vật điệp viên hai mang dần hé lộ với nhiều tình tiết gây sốc.
Điệp viên hai mang
Skripal, 66 tuổi, từng phục vụ trong lực lượng tình báo quân đội Nga (GRU) và thăng tiến dần với quân hàm đại tá. Đến năm 1999, ông được cử sang làm việc tại trụ sở Bộ Ngoại giao ở Moscow, cho đến khi bắt đầu việc kinh doanh vào năm 2003.
Một năm sau, cơ quan an ninh Nga (FSB) bắt giữ Skripal ở Moscow sau khi tìm thấy các bằng chứng cho thấy ông ta đã hoạt động như một điệp viên hai mang cho tình báo Anh. Skripal bị cáo buộc đã tuồn các tài liệu mật cho Cục Tình báo Mật (MI6) của Anh để nhận về khoản tiền 100.000 USD.
Sergei Skripal tại tòa án Nga vào năm 2006 |
Trong số những tài liệu mà Skripal chuyển cho MI6 có danh sách các điệp viên GRU đang hoạt động trên khắp châu Âu. Một người phát ngôn của FSB so sánh Skripal với đại tá Oleg Penkovsky, người bị tử hình vào năm 1963 vì cung cấp các thông tin mật của Liên Xô trong cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba cho Mỹ.
Tòa án quân sự Nga cho rằng hoạt động của Skripal đã "giáng một đòn mạnh vào an ninh hải ngoại của nước Nga". Ông ta bị truy tố với tội danh "phản quốc bằng hình thức gián điệp" và bị kết án 13 năm tù.
Trong khi Skripal đang ngồi tù ở Nga, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) cũng bắt đầu cất mẻ lưới mà họ đã dày công điều tra gần 10 năm. Một mạng lưới gián điệp ngầm của Nga hoạt động trên đất Mỹ để khai thác thông tin từ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia phân tích và doanh nhân bị FBI bóc gỡ, 10 điệp viên Nga bị bắt.
Trong nhóm điệp viên này có người phụ nữ xinh đẹp Anna Chapman sống ở New York. Là con gái một nhà ngoại giao Nga, với tên gọi thời con gái là Anna Kushenko, Chapman từng làm việc ở ngân hàng Barclays ở Anh và được trao quốc tịch Anh sau khi kết hôn với một công dân nước này.
FBI cho biết sau khi chuyển đến Mỹ và hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản ở New York, Chapman đã tiếp cận và tìm cách khai thác thông tin từ các quan chức cấp cao trong nội các Mỹ về vũ khí hạt nhân, về chính sách của Mỹ đối với Iran… Vào thời điểm vụ bắt giữ được FBI công bố, truyền thông thế giới sử dụng những mỹ từ như "người đẹp bốc lửa tóc đỏ", "Cô gái của Bond", "điệp viên quyến rũ" để mô tả Chapman.
Nga muốn đưa Chapman và 9 người còn lại trong mạng lưới về nước, nên đã liên hệ với Mỹ để thu xếp một thỏa thuận trao đổi điệp viên. Đến tháng 7/2010, Tổng thống Nga khi đó là Dmitry Medvedev đã quyết định ân xá cho Skripal và cựu đại tá này là một trong 4 điệp viên được Nga phóng thích để đổi lấy 10 người trong mạng lưới tình báo của Chapman.
Cuộc trao đổi điệp viên diễn ra trên đường băng một sân bay ở Vienna, Áo. Những người trong nhóm của Chapman trở về Moscow và được chào đón như những anh hùng, trong khi Skripal bị coi là kẻ phản bội.
Skripal và một điệp viên người Nga được đưa tới Anh sau cuộc trao đổi và được tình báo Anh thẩm vấn. Hai điệp viên Nga khác là cựu đại tá KGB Alexander Zaporozhsky và sĩ quan KGB Gennady Vasilenko được đưa tới Mỹ.
Sống bình lặng ở Anh hay vẫn làm việc cho Kremlin?
Skripal được biết đến sống trong một căn nhà hiện đại ở khu dân cư yên tĩnh tại Salisbury. Những người hàng xóm chỉ biết ông là một quan chức chính phủ nghỉ hưu và cho rằng ông tham gia các dự án mua bán bất động sản ở nước ngoài.
Sau khi vợ mất, Skripal trông cậy nhiều hơn vào con gái Yulia - người chăm sóc ông chu đáo. Vài tuần trước đây, Skripal đã nhờ người lau dọn giúp ông chuẩn bị phòng cho con gái vì cô sắp tới thăm ông.
“Tôi nghĩ ông ấy làm nhiều công việc kinh doanh. Ông ấy biết nhiều thứ tiếng, và ông ấy cư xử rất văn minh. Tôi nghĩ ông ấy từng đi nhiều quốc gia. Ông ấy mua rất nhiều xổ số. Ông ấy rất lịch sự, và thỉnh thoảng thấy đi cùng con gái. Bất kể khi nào tôi thấy ông ấy, ông ấy đều hạnh phúc”, Ebru Ozturk một người bán hàng gần khu ở của Skripal cho biết.
Cựu đại tá Skripal được cho là vẫn giữ liên lạc với một nhóm các điệp viên Anh và thành viên của câu lạc bộ xã hội đường sắt Salisbury. Khoảng hai tuần trước, ông đã gọi điện cho mẹ của mình trong lúc bà đang ốm yếu.
Skripal được cho là sống cuộc sống bình lặng ở Anh nhưng tiết lộ mới đây của Valery Morozov, một đồng nghiệp cũ và cũng đang sống lưu vong cho biết, Skripal vẫn làm việc cho Điện Kremlin và thường xuyên gặp các quan chức Moscow tại Đại sứ quán Nga.
"Bạn có một sĩ quan tình báo quân sự Nga sống ở Anh sau khi nghỉ hưu nhưng vẫn làm việc trong ngành ngoại giao Nga. Mỗi tháng ông ấy đều đến Đại sứ quán Nga (tại Anh) để gặp các sĩ quan tình báo quân đội", ông Morozov tuyên bố.
Cũng theo người đồng nghiệp cũ này, ông Skripal đã bị những người lưu vong khác nghi ngờ vì mối liên hệ thường xuyên của ông này với Điện Kremin.
Nghi án ám sát?
Ngày 4/3, bệnh viện Salisbury, Anh đã tiếp nhận hai nạn nhân trong tình trạng nguy kịch sau khi “nghi bị phơi nhiễm với một hóa chất chưa rõ danh tính”. Hai nạn nhân được tìm thấy bất tỉnh trên một băng ghế nằm trong trung tâm thương mại Malting ở Salisbury.
Nạn nhân sau đó được xác nhận là Sergei Skripal và con gái của ông.
Cảnh sát Anh cho biết cha con Skripal đã bị đầu độc bằng chất độc thần kinh - loại chất hóa học cực mạnh có thể làm tê liệt hoạt động của các cơ quan trên cơ thể người. Thậm chí, các sĩ quan cảnh sát có mặt tại hiện trường cũng bị ảnh hưởng và đang được điều trị trong bệnh viện. Các nhà điều tra và thám tử Anh tin rằng Skripal và con gái ông là mục tiêu của một vụ ám sát có chủ ý.
Hàng trăm sĩ quan cảnh sát đang vào cuộc để tìm hiểu nguyên nhân vụ việc. Họ đã xem lại các camera an ninh từ trung tâm thành phố và cả tòa nhà nơi phát hiện vụ việc. Một người đàn ông và một phụ nữ khả nghi đã được nhìn thấy xuất hiện gần chiếc ghế băng nơi hai cha con Skripal được phát hiện nằm bất tỉnh bên ngoài khu mua sắm.
Hình ảnh từ camera an ninh cho thấy người phụ nữ tóc vàng cầm một chiếc túi màu đỏ cỡ lớn, trong khi người đàn ông có dáng vẻ gầy hơn Skripal. Cả hai được phát hiện vào thời điểm cha con ông Skripal bất tỉnh.
Một vấn đề đang được các nhà điều tra đặt ra là chất độc thần kinh dùng để đầu độc cha con cựu đại tá Nga được lấy từ đâu. Các chuyên gia về chất hóa học nói rằng nếu không được huấn luyện, một người gần như không thể tự chế tạo được chất độc thần kinh. Họ bác bỏ nhận định cho rằng một người nghiệp dư cũng có thể tạo ra chất độc hóa học từ những nguyên liệu tìm mua trên mạng.
“Làm được điều này cần có chuyên môn và cần một nơi đặc biệt để chế tạo, nếu không sẽ tự giết chết chính mình. Dù chỉ cần một lượng nhỏ nhưng bạn cũng không thể tự chế tạo chúng trong bếp”, một chuyên gia cho biết.
Căng thẳng ngoại giao
Cho đến nay cảnh sát Anh vẫn chưa có thông tin về hung thủ nhưng vụ việc làm chấn động dư luận Anh, đặc biệt là trong bối cảnh quan hệ giữa Anh và Nga vẫn đang căng thẳng sau vụ đầu độc cựu điệp viên KGB Alexander Litvinenko ở London năm 2006. Litvinenko ốm nặng sau khi uống tách trà có chứa chất phóng xạ poloni-210 vào tháng 11/2006 và qua đời ba tuần sau đó. Các điều tra viên của Anh cho rằng Litvinenko đã bị điệp viên Nga đầu độc theo mệnh lệnh được ông Putin phê chuẩn. Moscow bác bỏ cáo buộc này.
Ngoại trưởng Anh Boris Johnson cảnh báo nước này "sẽ dùng tới bất cứ biện pháp nào được cho là cần thiết" và thậm chí đe dọa rút khỏi World Cup 2018 tổ chức ở Nga nếu phát hiện Moscow có liên quan đến vụ đầu độc Skripal.
Tuy nhiên, bình luận viên Leonid Bershidsky cho rằng ngay cả khi cảnh sát Anh tìm ra chất độc khiến bố con Skripal nguy kịch, họ vẫn có thể không bao giờ tìm ra ai đã làm việc đó. Ông cũng chỉ ra rằng tình báo Nga từ trước tới nay luôn tuân thủ luật chơi "bất thành văn" là không nhắm vào các điệp viên được trao đổi với phương Tây, cũng như người thân của họ.
Theo Bershidsky, trong trường hợp điệp viên Nga đã thực hiện vụ ám sát Skripal, điều đó chứng tỏ luật chơi vốn được duy trì từ thời Chiến tranh Lạnh đã thay đổi và Moscow có thể muốn phát đi thông điệp rằng họ sẽ không tha thứ cho bất cứ ai đã hoặc đang làm việc cho tình báo phương Tây phản bội lại lợi ích của đất nước.
Phản ứng về vụ việc Skripal, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova nói trên đài phát thanh rằng những phát biểu của ngoại trưởng Anh là “độc ác”. Còn Đại sứ quán Nga tại London cho rằng thay vì yêu cầu làm rõ vụ việc “một cách chính thức và đúng đắn” thì Bộ trưởng Johnson lại đe dọa trả thù. “Ngài ngoại trưởng nói như thể công tác điều tra đã hoàn tất và Nga phải chịu trách nhiệm cho những gì xảy ra ở Salisbury” - theo thông cáo của Đại sứ quán Nga. Hiện các thông tin nhắm vào Nga xoay quanh sự kiện tại Salisbury vẫn chỉ nằm ở mức độ phỏng đoán của truyền thông phương Tây. Trong khi đó, Nga thậm chí đã có tuyên bố bày tỏ thiện chí sẵn sàng hợp tác giúp chính phủ Anh điều tra vụ việc./.
PV