Tại sao Nhật "dị ứng" với triển vọng đối thoại Mỹ - Triều?
Khả năng diễn ra các cuộc đàm phán Mỹ - Triều, bên cạnh thỏa thuận về một hội nghị thượng đỉnh liên Triều lần đầu tiên trong một thập kỷ qua đang dấy lên lo ngại ở Nhật Bản về cơn "ác mộng" ngoại giao: nỗi lo bị gạt ra ngoài lề.
Trong bối cảnh quan hệ liên Triều được cải thiện tích cực từ đầu năm 2018 và triển vọng tích cực về một thỏa thuận giữa Mỹ và Triều Tiên sau khi Bình Nhưỡng bày tỏ sẵn sàng nói chuyện với Mỹ về chương trình hạt nhân của mình, Nhật Bản không hề tỏ ra hào hứng mà giữ quan điểm kêu gọi "gây sức ép tối đa". Tại sao vậy?
Sau chuyến thăm Triều Tiên vừa qua, Giám đốc Cơ quan an ninh quốc gia thuộc Phủ Tổng thống Hàn Quốc Chung Eui-yong cho biết Bình Nhưỡng đã cam kết ngừng mọi hành động khiêu khích quân sự, trong đó có các vụ thử hạt nhân và tên lửa đạn đạo trong khi tiến hành đối thoại với Hàn Quốc, đồng thời thể hiện sẵn sàng đối thoại với Mỹ về việc từ bỏ chương trình hạt nhân. Tuyên bố thiện chí của Triều Tiên hoàn toàn trái ngược với thái độ kiên quyết của nhà lãnh đạo nước này trong năm vừa qua, theo đó, Bình Nhưỡng cương quyết không đặt chương trình hạt nhân của mình lên bất cứ bàn đàm phán nào. Tuyên bố này được đánh giá là sự "xuống nước" đáng kể của Bình Nhưỡng và được xem là một dấu hiệu tích cực cho một cuộc đàm phán Mỹ - Triều, thậm chí mở ra khả năng đạt một thỏa thuận giữa hai bên nhằm giải quyết vấn đề hạt nhân của Triều Tiên.
Thủ tướng Shinzo Abe gọi vấn đề hạt nhân Triều Tiên là "khủng hoảng an ninh nghiêm trọng nhất" mà Nhật Bản phải đối mặt kể từ Chiến tranh thế giới II |
Động thái trên đã được nhiều nước hoan nghênh, trong đó có Hàn Quốc, Trung Quốc, Nga.... Tổng thống Mỹ Donald Trump nhận định Triều Tiên "dường như chân thành" trong khi giới chức Mỹ cũng để ngỏ khả năng ngồi vào bàn đàm phán với Bình Nhưỡng.
Những diễn biến tích cực này dường như vấp phải phản ứng không thuận của Nhật Bản. Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga tuyên bố Tokyo sẽ không thay đổi chính sách gia tăng sức ép tối đa với Triều Tiên bằng mọi biện pháp, nhằm buộc nước này cam kết từ bỏ phát triển tên lửa và hạt nhân "một cách hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược", cũng như có những bước đi cụ thể hướng tới phi hạt nhân hóa. Tại sao vậy?
Theo giới quan sát, khả năng diễn ra các cuộc đàm phán Mỹ - Triều, bên cạnh thỏa thuận tiến hành hội nghị thượng đỉnh liên Triều lần đầu tiên trong một thập kỷ qua, đang làm dấy lên lo ngại ở Nhật Bản về một cơn "ác mộng" ngoại giao: nỗi lo bị gạt ra ngoài lề.
Các dấu hiệu giảm căng thẳng liên quan đến mối đe dọa tên lửa và hạt nhân của Triều Tiên vấp phải sự hoài nghi ở Tokyo trong bối cảnh Nhật Bản đang phải đối mặt với nguy cơ tranh cãi thương mại với Mỹ về thép và quan hệ không "êm ấm" với Hàn Quốc liên quan đến lịch sử. Một cựu quan chức cấp cao Nhật Bản nhận định Hàn Quốc đã chấp nhận hội nghị thượng đỉnh với Triều Tiên "quá sớm". Nói đến Washington, quan chức này cho biết: "Ông Trump cũng là một người khó đoán. Nếu có gì giúp tăng sự ủng hộ của mình trong nước, ông ấy sẽ làm ngay". Ở trong nước, Thủ tướng Shinzo Abe cũng đang phải trải qua một quãng thời gian đầy bất trắc. Theo quan chức trên, nếu Triều Tiên đối thoại với Washington, họ sẽ chẳng cần ngồi xuống nói chuyện với Nhật Bản. Trường hợp này sẽ khiến vị thế của ông Abe trở nên rất khó khăn.
Ông Abe gọi vấn đề hạt nhân Triều Tiên là "khủng hoảng an ninh nghiêm trọng nhất" mà Nhật Bản phải đối mặt kể từ Chiến tranh thế giới II và quan điểm cứng rắn này đã giúp ông nhận được nhiều sự ủng hộ trong nước. Nhật Bản liên tiếp kêu gọi duy trì "sức ép tối đa" đối với Triều Tiên bất chấp những dấu hiệu giảm căng thẳng từ khi diễn ra Olympic mùa Đông PyeongChang hồi tháng trước, đồng thời cảnh báo rằng "đàm phán chỉ để đàm phán" là không chấp nhận được. Nhưng bất chấp liên minh an ninh lâu đời Nhật - Mỹ, vẫn có những lo ngại rằng Washington có thể thỏa thuận với Bình Nhưỡng để bảo vệ các thành phố của mình khỏi nguy cơ tấn công hạt nhân của Triều Tiên, bỏ mặc Nhật Bản trong tình trạng dễ bị tổn thương. Nhớ là năm 2017, Triều Tiên đã hai lần phóng tên lửa bay qua bầu trời Nhật Bản. Katsuyuki Kawai, một cố vấn của ông Abe, khẳng định: "Nhật Bản không phải là một quan sát viên, mà là một trong các nhân vật chính".
Tokyo luôn lo ngại mình sẽ bị gạt ra ngoài lề các cuộc đàm phán về tình trạng quan hệ với Triều Tiên. Họ lo ngại rằng việc ông Trump sắp đạt thỏa thuận với Bình Nhưỡng và chứng tỏ cho thế giới rằng quan hệ đặc biệt Shinzo - Donald, rộng hơn là quan hệ Mỹ - Nhật, chẳng có nghĩa lý gì và có thể bị ông Trump "xé toạc" trong nháy mắt. Trong khi đó, quan hệ giữa Nhật Bản với Hàn Quốc đã trở nên xấu đi kể từ khi Tổng thống Moon Jae-in lên nắm quyền hồi tháng 5/2017 và làm dấy lên lo ngại về một thỏa thuận năm 2015 nhằm giải quyết vấn đề "phụ nữ mua vui" từ thời chiến tranh thế giới. Hai bên đều nói rằng tranh cãi này sẽ không ảnh hưởng tới hợp tác giữa họ trong vấn đề Triều Tiên, song sự "lạnh nhạt" là có thực, và bất cứ dấu hiệu nào của Tổng thống Trump ủng hộ cách tiếp cận "mềm dẻo" hơn của Hàn Quốc càng khiến Nhật Bản lo ngại.
Chính vì vậy, giới chức Tokyo tỏ ra "dị ứng" với các diễn biến vốn được quốc tế đánh giá là tích cực diễn ra gần đây trên bán đảo Triều Tiên./.
Quốc Khang